Adıyaman Besni ilçesinin nüfusu, yüzölçümü, kısa tarihçesi ve köyleri

Tarihinde bir çok saldırılara da hedef olan Besni özellikle Moğol ve Timur'un istilalarına karşı destanlaşan kahramanlıkları ile Yıldırım Beyazıt'dan taktirname alan ilk şehirdir.

Adıyaman Besni ilçesinin nüfusu, yüzölçümü, kısa tarihçesi ve köyleri

Besni nüfusu 2017 yılına göre 75.499

Bu nüfus, 37.802 erkek ve 37.697 kadından oluşmaktadır.
Yüzde olarak ise: %50,07 erkek, %49,93 kadındır.

Besni Tarihi İlçesinin tarihi ve ilk kuruluşu

M.Ö.5000 yılına uzanan tarihi ile Doğu Anadolu’nun eski yerleşme merkezlerinden birisi olarak dikkati çeken Besni, aynı zamanda da çok hareketli sanayi ve eski ticaret kenti oluşu ile tanınır. Bunda Halep Ticaret Yolu üzerinde oluşu kadar, savunmaya son derece elverişli yapısı ve muntazam bir kaleye sahip oluşunun büyük bir payı vardır. Sulak ve ormanlık arazi varlığı ile çekiciliğini her dönemde canlı tutmuştur. Bu yüzden "Cennete Eş" manasına gelen Bethesna, Bihicti, Bisni gibi isimlerle söylene gelmiştir. Malazgirt Zaferi ile Anadolu'ya giren Türkler Besni'ye üç koldan girerek burasını bir ‘Türk Yurdu’ haline getirmişlerdir. Bunlar Saka-İskit Türklerinin Varsak, Türkmenlerin Avşar ve Çerkez oymakları olduğu yapılan araştırmalarda ortaya çıkarılmıştır.

Tarihinde bir çok saldırılara da hedef olan Besni özellikle Moğol ve Timur'un istilalarına karşı destanlaşan kahramanlıkları ile Yıldırım Beyazıt'dan taktirname alan ilk şehirdir. Osmanlı padişahlarından Yıldırım ve Yavuz Besni'ye uğramış, Baybors, Buldaç, Kamil, Süleyman adlı Türk komutanları da Besni'de ağırlanmıştır. Evliya Çelebi'nin "Hayran Kaldım" dediği yer yine Besni'dir.

Osmanlı döneminde el sanatları bakımından zirveye çıkan Besni, Anadolunun her yerinden gelen tüccarların akınına uğradığı, kervanların konakladığı bir yer olarak da tarihe mal olmuştur.

İstiklal Savaşı döneminde, milli bir ruhun savaş boyunca Besni'de de varlığına şahit olunur. İlk mebus Reşit Bey'in Sivas Kongresinde Atatürk'ün en yakın çalışma arkadaşı olarak maddi ve manevi destek verdiği de bilinmektedir.

Ayrıca Hüveydi aşireti reislerinden Hasan ve Yusuf Beyler'in kurup organize ettiği Kuvai Milliye teşkilatı Antep ve Maraş savunmalarında büyük rol oynamıştır. Hatta Antep'deki Fransız silah deposuna ilk baskını yaparak bir çok askeri de esir alan yine bu teşkilattır. Cumhuriyet döneminde "Fetva Emirliği" ne kadar çıkan bir çok alimin ve Divan Edebiyatına giren şiirlerin sahibi bir çok şairin yetiştiğini görmekteyiz. 

Tarih İçerisinde Egemen Olan Unsurlar

M.Ö. 450 yıllarında Akatların Bölgeye gelmesi ile başlayan egemenlik yarışına sırası ile Hititler , Huri Mitaniler , Kummur , Asurlar , Persler , Sökrit , Komagene , Roma , Bizanslılar katılmış ve Hz. Ömer devrinde Müslümanlığı kabul eden ilçe halkı Osmanlı egemenliğine kadar; Emevi, Abbasi, Memlûk, Selçuklu ve kısa süreli olarak Moğol tabiiyetine katılmışlardır.  

BESNİ İLÇESİNDEKİ TARİH YAPI VE ESERLER

İlçedeki Belli Başlı Tarihi Yapı Ve Eserler

1- Besni Kalesi:

İlçenin yaklaşık 2 km. güneyinde olan kale, üç tarafı sarp kayalıklarla çevrili sivri bir tepenin üzerinde kurulmuştur.Kaleye yalnızca güneyden dik bir yamaçtan çıkılması mümkündür.Savunmaya çok elverişli olan Besni Kalesi, mancınıkları ve diğer yapı kalıntılarıyla hala dimdik ayaktadır.Kalenin kuruluş tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte 13. y.y.da Memluklerin hakimiyeti zamanında (1923) Besni Kalesi sağlamlaştırılır.

Kalenin ortasında bir kuyu bulunmaktadır.Batı kesiminde bir anıtı andıran karşı karşıya yapılmış iki büyük yapır vardır.Halk arasında Çifte Mancınık adı verilen bu iki mancınık arasında esirlerin asılarak düşmana gösterildiği ve gözdağı verildiği rivayet edilmektedir.  

2- Eski Besni Ören Yeri:

Eski Besni Ören Yeri İlçemizin önceki kurulduğu yerleşim yeridir. Eski Besni şehri tarihi Besni Kalesinin etrafınada derelerin kenarında ve tepelerin eteklerinde kurulu idi. Burada Besni Kalesinin yanında çok sayıda tarihi cami, minare, hamam, köprü ve çeşme bulunmaktadır. 

3- Kurşunlu Camii:

Eski Besni Ören Yerinde bulunmaktadır. Külhanönü Camii ve Hacı Zeyrek Ağa Camii diye de bilinmektedir. Kurşunlu Cami, 1960-1965 yıllarında Besni’nin yer değiştirmesinden sonra diğer yapılar gibi yıkılmaya terkedilmiş ve tahrip olmuştur. Ancak daha sonra yapılan bazı girişimlerle 2005-2006 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğünce onarım ve restorasyonu yapılmıştır. 

4- Sofraz Anıtları:

İlçemize 15 km. uzaklıkta bulunan Üçgöz Beldesinde bulunmakta olup, 2 adet anıt mezar vardır. 2 tümülüs şeklinde olan anıt mezarlar, 15 m. yükseklikte olan kuzeydeki mezarın üzeri kırma taş ve molozla örtülüdür. Güneyde bulunan girişinde zeminden 5 m. aşağı inildikten sonra Dromos denilen ön girişi vardır. Ön girişin bitiminde ise mezar odası bulunmaktadır. Yaklaşık 3-4 m. ölçülerinde üzeri tonozlu ve düzgün kesme taştan yapılmış odanın içinde 2 adet lahit bulunmaktadır. Anıt mezar M.S. 2. yy. da Roma döneminde yapılmıştır.

Diğeri ise 3 odadan oluşmuştur. Giriş kısmının her iki yanında ana kayaya oyulmuş mezarlar yer almaktadır. Bu odalardan 2 tanesi ana kayaya oyulmuş olup, odaların her birinin içerisinde üçer tane lahit mezar bulunmaktadır. 3. oda ise tonozlu kesme taşlardan yapılmış olup, içerisinde yine bir adet lahit mezar bulunmaktadır. 

5- Kızılin Köprüsü:

Kızılin Köyü yakınlarında Göksu Nehri üzerindedir. Romalılar zamanında yapılmıştır. Orta kemeri çökmüştür. Kahta Çayı üzerindeki Cendere Köprüsüne benzemektedir. 

6- Dikilitaş (Sesönk):

Hacıhalil ve Dikilitaş Köyü yakınında Kızıldağı’ın üzerinde Dikilitaş adıyla bilinen, Roma dönemine ait bir anıt mezardır.Ortada mezar yapısı ve yanında aralıklarla dikilmiş üç çift sütun vardır. İri taşlar yığılarak yapılmış olan bu tümülüsün çevresinde deve sütünlardan oluşan anıt mezarın altında mezar odası olduğu sanılan kayadan oyma mağaralar mevcuttur. 

7- Dolmenler:

Karagüveç-Kargalı Köyleri arasındaki dağlık alanlarda ve Hacıhalil ile Dikilitaş Köyü yakınlarında Kızıldağ’da çok sayıda Dolmen mezarlar vardır. Bu mezarların geçmişi taş devrine kadar uzanmaktadır. 

Besni İlçesinin Geçirdiği İdari Tarihi Süreç: 

1620 yılında 16.000 nüfusa sahip bir şehir olarak parlak bir geçmişe sahip olan Besni, Diyarbakır, Kahramanmaraş, Malatya ve Gaziantep illerine bağlı bir sancak olarak idari yapısını sürdürmüş, 1954 yılında da Adıyaman iline bağlanmıştır.

BESNİ Cumhuriyet Dönemi:

Cumhuriyet dönemindeki gelişmeleri tarih sırasına göre aşağıya sıralanmıştır.

*1926’da Besni Malatya İlinden ayrılarak Antep’e bağlanmıştır.

*1933’de Besni Antep’ten ayrılarak yeniden Malatya İline bağlanmıştır.

*1933-1934 yıllarında Eski Besni’nin yerinin genişlemeye müsait olmaması ve motorlu taşıtların gitmesine müsait cadde ve sokaklarının olmayışı nedeniyle Besni kazasının yerinin değiştirilmesine karar verildi. Anlatılanlara göre yer tespiti için gelen görevliler Kayaardı yolu üzerindeki Çat olarak bilinen yere taşınmasının uygun olduğuna karar vererek, şehrin taşınması için Çat diye şimdiki Çat Mahallesinin olduğu yer gösterilir. Böylece şehir şimdiki yerinde kurulmuş olur. 

*Hükümet Konağının 1935’te temeli atıldı.

*1940-1941 öğretim yılında Dumlupınar İlkokulu hizmete açıldı.

*1949-1950 öğretim yılında Besni Ortaokulu hizmete girdi.

*22 Haziran 1954’te çıkarılan bir kanun ile Besni yeni kurulan Adıyaman İline bağlanarak İlçesi oldu. 

*1956 yılının ilkbaharında aşırı yağış nedeniyle Eski Besni’de bir sel felaketi oldu.

Aşağı Besni’den yeni yerine kurulan Besni’ye taşınma olayı yaklaşık olarak 1965’e kadar devam eder. Bu dönemde Besni 3 bölümden meydana geliyordu.

1.Aşağı Şehir (Eski Besni),

2.Orta Şehir (Besni’nin şimdiki yeri),

3.Yukarı Şehir (Sarhan Mahallesinin olduğu yer.) 

*1958 yılında Gölbaşı, ilçe haline getirilerek Besni’den ayrıldı.

*1990 yılında Tut, ilçe haline getirilerek Besni’den ayrıldı.

besni.jpg

Besni İlçesinin Coğrafi Yapısı

BESNİ İLÇESİNİN  YERİ VE KOMŞULARI 

Besni İlçesi, coğrafi konum olarak Güneydoğu Anadolu’nun batı ucunda yer alan Adıyaman ilinin batı kesiminde yer almaktadır. İl merkezine 44 km., Gaziantep İline 95 km. uzaklıktadır.

İlçenin kuzeyinde Tut İlçesi, doğusunda Merkez İlçe Adıyaman, güneydoğusunda Fırat Nehri 

(nehrin diğer yakasında Şanlıurfa İlinin Halfeti ve Bozova İlçeleri), güneyinde Gaziantep İlinin Araban İlçesi, batısında Gölbaşı İlçesi ile güneybatısında Kahramanmaraş İlinin Pazarcık İlçesi yer almaktadır. 

BESNİ İLÇESİNİN  YÜZÖLÇÜMÜ VE RAKIMI 

İlçenin yüzölçümü 1.330 kilometrekaredir. İlçe merkezinin deniz seviyesinden ortalama yüksekliği (rakımı) 930 m. civarındadır. 

DAĞLARI 

Çeşitli yüksekliklere sahip sıra dağlar yer yer 3000 m. yüksekliğe ulaşmaktadır. Torosların yan kolları batı ve doğu yönlerinden uzantı yapmaktadır. Bu jeolojik yükseltiler Anadolunun doğusundan batısına geçişi bu bölgede kapatmıştır. Doğu ile batı arasındaki geçişler Samsat ve Zeugma üzerinden sağlanmıştır. Fırat Nehri bölgesinin diğer doğal sınırıdır. Besni bugünkü Adıyaman İline bağlı, kuzeyden güneye doğru alçalan engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Bölgenin kuzeyi dağlıktır. Torosların bir kolu olan Akdağ (1510 m.) en yüksek arazi çıkıntısıdır. Güneyde Kızıldağ uzanmaktadır. Heyik (Geyik), Guz (Koz), Koca, Kızıl ve Pohin Dağları Besni’nin en önemli yükseltileridir. 

OVALARI 

İlçenin güney kesimi (Kızıldağ bölgesi hariç olmak üzere) genellikle verimli ovalarla kaplıdır. Bölgenin doğu kesiminde Kızılin Ovası ve Sahantil Ovası, batı kesiminde Keysun Ovası yer almaktadır. Bu ovalar Keysun Çayı ve Sofraz Çayı ile sulanırken, son yıllarda çok miktarda sondaj yapılarak çıkarılan sularla sulanmaktadır. 

AKARSULARI  

Besni ilçesinin en önemli akarsuları şunlardır:

1-Fırat Nehri

2-Göksu Irmağı

3-Ağdere (Akdere)

4-Sofraz Çayı (Değirmen Çayı)

5-Keysun Çayı 

İlçede bulunan akarsulardan sulamada önemli ölçüde yararlanılmaktadır. 

Fırat Nehri: Türkiye’nin en büyük nehri olan Fırat Nehri, Besni’nin güneydoğusundan geçer ve Şanlıurfa’nun ilçeriyle arasında sınır çizgisini oluşturur. Göksu Çayı Kızılin Köyü civarında Anadolu’nun en önemli akarsularından biri olan Fırat Nehri ile birleşmektedir. 

Göksu Irmağı: Biri Sürgü, diğeri Pazarcık İlçesinin Helne Köyüne yakın bir yerden çıkan iki suyun birleşmesinden meydana gelir. Besni ve Adıyaman bölgesinden gelen çayları da alarak, Kızılin Köyü civarında Fırat Nehri ile birleşir. 

Sofraz Çayı (Değirmen Çayı): Besni İlçe merekzinin yaklaşık 6 km. kadar güneyindeki Sugözü diye bilinen yerden çıkar. Halk arasında Değirmen Çayı olarak da bilinir. Üçgöz Beldesinden geçerek Sofraz Çayı adını alır ve Akyazı (Çanakçı) köyü yanında Keysun Çayı ile birleişp Sayören civarında Göksu Irmağı karışır. 

Keysun Çayı: Kesmetepe Beldesi İnce Mahallesi civarından çıkan Tavaş Suyu ile Kargalı Köyü yakınından çıkan Çövenek Suyu, Çakırhüyük Beldesi yakınında birleşerek Keysun Çayı adını alır ve Akyazı Köyü yakınında Sofraz Çayı ile birleşip Sayören civarında Göksu Irmağına karışır.

Yıllara Göre Besni Nüfusu

Yıl

Besni Nüfusu

Erkek Nüfusu

Kadın Nüfusu

2017

75,499

37,802

37,697

2016

75,255

37,784

37,471

2015

75,041

37,57

37,471

2014

75,91

37,899

38,011

2013

77,404

38,656

38,748

2012

78,462

38,986

39,476

2011

79,443

39,489

39,954

2010

81,304

40,358

40,946

2009

80,681

39,906

40,775

2008

80,651

40,391

40,26

2007

80,468

39,758

40,71

 

Besni Mahalle Nüfusları

Yıl

İlçe

Mahalle Adı

Mahalle Nüfusu

2017

Besni

Kaymakam Hasan Tütün Mah.

8,123

2017

Besni

Erdemoğlu Mah.

7,247

2017

Besni

Cirit Meydanı Mah.

2,934

2017

Besni

Yeni Besni Mah.

2,819

2017

Besni

Çat Mah.

2,697

2017

Besni

Korupınar Mah.

2,133

2017

Besni

Pınarbaşı Mah.

1,951

2017

Besni

Yukarı Sarhan Mah.

1,685

2017

Besni

Dumlupınar Mah.

1,546

2017

Besni

Fatih Mah.

1,044

2017

Besni

Adalet Mah.

957

2017

Besni

Menderes Mah.

948

2017

Besni

Aşağısöğütlü Mah.

678

2017

Besni

Yeni Mah.

643

2017

Besni

Hürriyet Mah.

631

2017

Besni

Aşağısarhan Mah.

610

2017

Besni

Köprübaşı Mah.

591

2017

Besni

Yeşilova Mah.

556

2017

Besni

Turgut Özal Mah.

549

2017

Besni

Hürriyet Mah.

498

2017

Besni

Cumhuriyet Mah.

487

2017

Besni

İnönü Mah.

443

2017

Besni

Cumhuriyet Mah.

440

2017

Besni

Tetirli Mah.

411

2017

Besni

Fatih Mah.

397

2017

Besni

Levzin Mah.

325

2017

Besni

Cumhuriyet Mah.

321

2017

Besni

Atatürk Mah.

306

2017

Besni

Boybeypınarı Mah.

303

2017

Besni

Oyalı Mah.

290

2017

Besni

Bayat Mah.

280

2017

Besni

Abımıstık Mah.

168

2017

Besni

İnönü Mah.

150

2017

Besni

İnce Mah.

149

2017

Besni

Çakmak Mah.

87

 

BESNİ İLÇESİ BELEDİYELERİ COĞRAFİ BİLGİLERİ

Belediye Adı

İl Merkezine Uzaklık

İlçe Merkezine Uzaklık

Rakım

Enlem

Boylam

 BESNİ

40 km

 

925 m

37,689036

37,854514

 ÇAKIRHÜYÜK

 

 

604 m

37,553755

37,845268

 KESMETEPE

 

 

615 m

37,547325

37,842876

 KÖSECELİ

60 km

20 km

817 m

37,558147

37,730347

 ŞAMBAYAT

25 km

19 km

651 m

37,68174

38,047407

 SARIYAPRAK

60 km

18 km

850 m

37,588482

37,735561

 SUGÖZÜ

45 km

8 km

 

 

 

 SUVARLI

 

 

998 m

37,533434

37,630552

 ÜÇGÖZ

 

 

671 m

37,639938

37,963902

 

BESNİ İLÇESİ KÖYLERİ COĞRAFİ BİLGİLERİ

Köy Adı

İl Merkezine Uzaklık

İlçe Merkezine Uzaklık

Rakım

Enlem

Boylam

 AKDURAK

85 km

40 km

750 m

37,48429

37,88261

 AKKUYU

25 km

37 km

703 m

37,52077

37,827

 AKPINAR

61 km

15 km

240 m

37,75774

37,73276

 AKTEPE

70 km

25 km

570 m

37,55359

37,93562

 AKYAZI

55 km

36 km

512 m

37,51798

38,10421

 ALIÇLI

82 km

32 km

801 m

37,50711

37,79047

 ALİŞAR

65 km

20 km

650 m

37,62229

38,0088

 AŞAĞIÇÖPLÜ

47 km

16 km

 

37,74207

37,87564

 ATMALI

36 km

19 km

750 m

37,70719

37,98054

 BAHRİ

76 km

32 km

470 m

37,51028

38,11461

 BAŞLI

30 km

30 km

588 m

37,63742

38,07083

 BEŞKOZ

60 km

10 km

994 m

37,73127

37,7698

 BEŞYOL-BUCAK MERKEZİ

49 km

30 km

 

 

 

 BONCUK

63 km

13 km

 

 

 

 BURUNÇAYIR

51 km

16 km

976 m

37,7527

37,7662

 ÇAMLICA

33 km

14 km

815 m

37,7247

37,97055

 ÇAMUŞÇU

64 km

14 km

 

 

 

 ÇAYKAYA

64 km

14 km

 

 

 

 ÇİLBOĞAZ

53 km

3 km

780 m

37,71843

37,87107

 ÇOMAK

77 km

27 km

537 m

37,52409

37,99214

 ÇORAK

83 km

38 km

809 m

37,53422

37,59462

 DİKİLİTAŞ

84 km

34 km

 

37,50687

38,06794

 DOGANKAYA

30 km

25 km

 

 

 

 DÖRTYOL

81 km

27 km

590 m

37,59149

38,06811

 EĞERLİ

66 km

16 km

 

 

 

 GEÇİTLİ

50 km

29 km

572 m

37,56372

38,05828

 GÜMÜŞLÜ

35 km

30 km

 

37,65275

38,08007

 GÜNEYKAŞ

53 km

10 km

900 m

37,75186

37,8371

 GÜZELYURT

72 km

31 km

576 m

37,51744

37,92482

 HACIHALİL

80 km

29 km

532 m

37,50402

38,0119

 HARMANARDI

45 km

5 km

736 m

37,70019

37,90763

 HASANLI

76 km

26 km

660 m

37,59415

37,88468

 KARAGÜVEÇ

65 km

15 km

869 m

37,60993

37,75874

 KARALAR

89 km

39 km

884 m

38,38784

37,56857

 KARGALI

75 km

25 km

641 m

37,5813

37,81439

 KESECİK

48 km

27 km

593 m

37,57761

38,04965

 KIZILHİSAR

46 km

8 km

660 m

37,72781

37,90285

 KIZILİN

67 km

48 km

445 m

37,43077

38,12592

 KIZILKAYA

80 km

35 km

630 m

37,4979

38,03047

 KIZILPINAR

59 km

9 km

1020 m

37,72923

37,7799

 KONUKLU

69 km

19 km

648 m

37,59888

37,93348

 KURUGÖL

63 km

13 km

886 m

37,6449

37,76408

 KUTLUCA

68 km

18 km

651 m

37,59382

37,97569

 KUZEVLERİ

68 km

22 km

930 m

37,75198

37,69452

 ÖREN

70 km

46 km

445 m

37,46788

38,11089

 OYRATLI

60 km

10 km

824 m

37,63289

37,84055

 PINARBAŞI

82 km

32 km

978 m

37,57124

37,65273

 SARIKAYA

56 km

37 km

512 m

37,53731

38,12106

 SAYÖREN

63 km

44 km

539 m

37,48633

38,1511

 TAŞLIYAZI

40 km

10 km

669 m

37,71822

37,94927

 TEKAĞAÇ

48 km

19 km

664 m

37,62542

38,04516

 TOKAR

72 km

22 km

590 m

37,58567

38,02335

 TOKLU

59 km

14 km

804 m

37,63297

37,80532

 TOPKAPI

72 km

27 km

500 m

37,52228

38,0924

 UZUNKUYU

69 km

19 km

864 m

37,62553

37,70717

 YAZIBEYDİLLİ

75 km

25 km

 

 

 

 YAZIKARAKUYU

75 km

25 km

591 m

37,56116

38,02446

 YELBASTI

59 km

9 km

724 m

37,65071

37,92647

 YENİKÖY

84 km

34 km

532 m

37,50291

38,04483

 YOLDÜZÜ

72 km

22 km

622 m

37,5856

37,90631

 YUKARISÖĞÜTLÜ

79 km

29 km

 

37,51765

37,76887

 

0
0
0
0
0
0
0
👍
👎
😍
😥
😱
😂
😡