‘Kayyum’ kelimesi hukuki anlamı: "Belli bir malın yönetilmesi ya da belli bir işin yapılması için görevlendirilen kimse" demektir. Kayyum, genellikle usulsüzlük yapılan özel kurumlara, şirketlere, devletin el koyduktan sonra atadığı yöneticidir.

Kayyum kelimesinin Arapça anlamı; gökleri, yeri ve herşeyi tutan. herşeyin varlık sahibi olabilmesi için gerekeni veren. Allah'ın isimlerinden.

Kayyum bir diğer anlamı ise "cami hademesi"dir.

Kayyum hukuki anlamda; "belli bir malın yönetilmesi veya belli bir işin yapılması için görevlendirilen kimse" anlamına gelir.

KAYYUM NASIL ATANIR?

Kayyum, usulsüzlük yapıldığı belirlenen özel kurumlara ve şirketlere devlet el koyduktan sonra atanan yöneticidir. Kayyum, mahkeme tarafından atanır. Kayyum olarak atanan kişiler, makamlarının kendilerine verdiği yetki ve görevler dahilinde çalışmalarını yapar.

Kayyım olarak da ifade edilen "Kayyum", mahkeme tarafından bazı durumların meydana gelmesi ile atanıyor. Kayyum olarak atanan kimseler, veyaset makamının kendisine verdiği yetki ve görevler dahilinde çalışıyor.

Türk Medeni Kanununda detaylı açıklamasına yer verilen kayyum nasıl atanır, kayyumun atanabilmesi için hangi durumların meydana gelmesi gerekiyor? Merak ediyorsanız hemen yanıtlayalım.

Kayyum, uzun bir süre haber alınamayan birinden geriye kalan malların hiç bir kimse tarafından yönetilmediği takdirde, söz konusu malların yönetimi için atanabiliyor. Ayrıca mal sahibi malını doğrudan doğruya yönetemiyorsa ve vekil atayamıyor ise, vasi tayinine gerek görülmüyorsa; kimsesi yoksa hastaneye veya bakım evine yattığı süre içerisinde kendisinin mal varlığının yönetilmesi için de kayyum ataması yapılabiliyor.

Kayyum ataması ile ilgili Kanunda belirtilen diğer hükümler ise şu şekilde sıralanıyor.

Mal varlığına sahip kişinin ölümü halinde;

* Ölüme bağlı durumlarda; mirasçıların dağınık hallerde oluşu, adresleri belli olmayan, sağ olup olmadığı bilinmeyen veraset ilamı çıkarılana kadar veya kanuni mirasçıları belli olana kadar mal varlığının yönetiminin yapılması,
* Ölüme bağlı durumlarda; Mirasçılar arasında doğmamış ceninin bulunması halinde, ceninin sağ veya ölü olarak doğup doğmayacağı bilinmediğinden ceninin doğumuna kadar mal varlığının yönetiminin yapılması,

Özel veya tüzel ortaklıklarda bazı noksanların bulunması, yönetim kurullarının görevden alınması, Genel kurul toplantılarının yapılamaması, yeni yönetim seçilememesi veya seçilmiş yönetim iptal edilmiş olması hallerinde mal varlığının yönetiminin yapılması,

KAYYUMUN GÖREV VE YETKİLERİ NELERDİR?

 Atanan kayyumun görevleri mahkeme tarafından belirlenir. Kayyumun görev yetkileri geçicidir. Kayyumun yetkileri atanmasına neden olan durumlarla sınırlıdır. Eğer kayyum atanması belli bir işin için istenirse, kayyumun görevi, yetkisi ve kalacağı süre, bu işe göre belirlenir. Kayyumun görevi, şirket ya da kuruluşun suç unsuru mahkeme kararıyla sabit olana kadar ya da söz konusu kuruluş, suçlamalardan aklanana kadar bulunduğu şirketi ve kurumu yönetmektir. Kayyum olan kişi, bu kapsamda her türlü kararı alarak uygulamaya geçirmek, yeni yönetimi belirlemek, suçlamalara konu olan faaliyetler varsa bunları sonlandırmakla görevlidir.

Kayyum ataması 3 çeşit yapılır

Ergin kişilerin isteği üzerine kayyum ataması olabilir. Buna ‘İstek Üzerine Kayyımlık’ denir. Vesayet makamı bazı sebeplerden veya kanunda belirtilen hallerde, bir ilgilinin isteği üzerine de kayyım atayabilir. Buna da ‘Temsil Kayyımlığı’ denir. Son olarak da vesayet makamı, yönetimi kimseye ait olmayan yerler için gereken önlemleri alır ve bazı hallerde yönetim kayyumu atar. Buna da ‘Yönetim Kayyımlığı’ adı verilir.

KAYYUM TÜRLERİ

Kanuni kayyum
İş veya mal sahibinin rızasına bakılmaksızın, yasalarda belirtilen durumlarda tayin edilen kayyumdur.

Suç şüphesiyle kayyum tayini
Yasalarda belirtilen belirli suçları işlemekte olduğu konusunda kuvvetli şüphe bulunan şirketlere kovuşturma sürecinde kayyım atanabilir. Bu suçlar: göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti, uyuşturucu ticareti, kalpazanlık, fuhuş yaptırma, kumar oynatma, zimmete mal ve para geçirme, kara para aklama, silahlı örgüt kurma, silah kaçakçılığı, casusluk, kaçakçılık ile kültür ve tabiat varlıklarına karşı işlenen bazı suçlardır.

İflasın ertelenmesi
İlgili mahkemenin, iflasın ertelenmesi talebi üzerine kayyım atamasıdır. Kayyım; şirketin faaliyetlerinin sürdürülmesi, işlerinin devam ettirilmesi, şirket mal varlığının korunması, şirketin iyileştirilmesi konularında şirketin yönetimi ve gözetimini sağlar ve bu sayede şirketin ve hissedarların yanı sıra şirket alacaklılarının da menfaatlerini korur.

Gaiplik durumu
Gaiplik (kayıplık), bir kimsenin sağ olup olmadığının bilinememesi veya yaşadığı yerin bulunamaması durumudur. Örneğin bir miras açıklandığına mirasçılardan biri bulunamıyorsa ve devletin menfaati söz konusuysa, mirasçının yerine kayyım atanabilir.

İhtiyari kayyum
Kendisinde ihtiyari hacir (kısıt) durumu bulunan reşit bir kimseye, kendi isteği üzerine atanan kayyımdır. İhtiyari hacire örnek olarak engellilik, ihtiyarlık ya da tecrübesizlik verilebilir.

Kayyumluğu gerektiren haller nelerdir?

I. Temsil

MADDE 426.- Vesayet makamı, aşağıda yazılı olan veya kanunda gösterilen diğer hâllerde ilgilisinin isteği üzerine veya re'sen temsil kayyımu atar:

1. Ergin bir kişi, hastalığı, başka bir yerde bulunması veya benzeri bir sebeple ivedi bir işini kendisi görebilecek veya bir temsilci atayabilecek durumda değilse,

2. Bir işte yasal temsilcinin menfaati ile küçüğün veya kısıtlının menfaati çatışıyorsa,

3. Yasal temsilcinin görevini yerine getirmesine bir engel varsa.

II. Yönetim

1. Kanun gereği

MADDE 427.- Vesayet makamı, yönetimi kimseye ait olmayan mallar için gereken önlemleri alır ve özellikle aşağıdaki hâllerde bir yönetim kayyımı atar:

1. Bir kimse uzun süreden beri bulunamaz ve oturduğu yer de bilinemezse,

2. Vesayet altına alınması için yeterli bir sebep bulunmamakla beraber, bir kişi malvarlığını kendi başına yönetmek veya bunun için temsilci atamak gücünden yoksunsa,

3. Bir terekede mirasçılık hakları henüz belli değilse veya ceninin menfaatleri gerekli kılarsa,

4. Bir tüzel kişi gerekli organlardan yoksun kalmış ve yönetimi başka yoldan  sağlanamamışsa,

5. Bir hayır işi veya genel yarar amacı güden başka bir iş için halktan toplanan para ve sair yardımı yönetme veya harcama yolu sağlanamamışsa.

2. İstek üzerine

MADDE 428.- İsteğe bağlı kısıtlama sebeplerinden biri varsa, ergin bir kişiye kendi isteği üzerine bir kayyım atanabilir.