Gelmiş geçmiş en büyük filozoflardan olan deha isim sadece ressam değil; hem mimar, astronom, mühendis, matematikçi hem de anatomist, heykeltıraş ve müzisyendi. Kısacası buraya sığmayacak kadar marifetli ve zeka bir sanatçıydı. Peki detaylarıyla düşünürsek Leonardo da Vinci kimdir?
Rönesans döneminin etkin tanıklarından biri olan Leonardo da Vinci 15 Nisan 1452 ile 2 Mayıs 1519 tarihleri arasında yaşadı
Leonardo da Vinci, Rönesans döneminde yaşamış İtalyan hezârfen, döneminin önemli bir filozofu, astronomu, mimarı, mühendisi, mucidi, matematikçisi, anatomisti, müzisyeni, heykeltıraşı, botanisti, jeoloğu, kartografı, yazarı ve ressamıdır.
LEONARDO DA VINCI KİMDİR?
Leonardo di ser Piero da Vinci 15 Nisan 1452’de Floransa’da doğdu. Avrupa’daki modern isimlendirme kurallarından önce adı Leonardo di ser Piero da Vinci’dir. Bu adın manası, Vinci’li üstad Piero’nun oğlu Leonardo’dur.
Da Vinci, ilk öğrenim yıllarında aritmetik ve geometride öğretmenlerinin sorduğu sorulara şaşırtıcı cevaplar verecek kadar iyiydi. Bu yeteneği ile küçük yaşlarda da dikkat çekiyordu. Çocukluk yıllarında yapmaktan en keyif aldığı iş resim çizmekti. Yalnızca resim çizmiyor, aynı anda lir de çalıyordu. Babası ondaki yetenekleri fark edince, onu Floransa’nın en önemli atölyelerinden birine çırak olarak verdi.
14 yaşına kadar Vinci’de yaşadı büyükanne ve büyükbabasının yanında yaşadı. İkisi de art arda ölünce Floransa’ya gitti. O donemde evlilik dışı çocukların üniversiteye gitmesi yasaktı ve maalesef Leonardo da babasının evlilik dışı bir ilişki sonucu dünyaya gelmiş bir çocuktu. Bu yüzden üniversitede okuma imkanı bulamadı.
Dönemin ünlü heykeltıraşı Andrea del Verrocchio, Leonardo’nun resimlerinden etkilenip onu çırak olarak kabul etti. Burada yalnızca Verrocchio ile değil, Lorenzo di Credi ve Pietro Perugino gibi önemli sanatçılarla da çalışma fırsatı buldu. Leonardo lir çalmayı burada öğrenmişti.
Da Vinci, 1482 senesinde Floransa’yı terk etti. Dünyaca ünlü, dünya tarihinin en olağanüstü iş başvurusu olarak kabul edilen mektubunu bu dönemde Milano Dükü Sforza için yazdı. Bu olağanüstü mektup sonucunda 17 yıl boyunca Milano Dükü için çalıştı. Dük için yalnızca resim veya heykel yapmadı, aynı zamanda bina, makine ve silah tasarımları yaptı.
İlgi alanı oldukça geniş olan Da Vinci, bu yüzden başladığı işleri zamanında bitiremiyordu.
- 1485-1490 seneleri arasında doğa, mekanik, geometri, uçan makineler, kilise, kale ve kanal yapımı gibi alanlarda faaliyet gösterdi. Tüm bunların yanı sıra anatomi çalışmaları yaptı ve talebeler yetiştirdi.
- 1499 yılında Milano’yu terk etti, 16 yıl boyunca İtalya’da seyahat etti.
- İnsanlık tarihinin en önemli resimlerinden biri olan Mona Lisa’yı bu dönemde yapmaya başladı. 1503 yılında yapmaya başladığı tahmin edilen Mona Lisa tablosunu resmi tamamladıktan sonra bile yanından hiç ayırmamış, tüm seyahatlerinde yanında götürmüştür.
- 1504 yılında babası ölünce Floransa’ya döndü.
- 1506 yılında, hayatının geri kalanında onun en yakın arkadaşı ve öğrencisi olacak olan, Kont Francesco Melzi ile tanıştı.
- Leonardo da Vinci, 1513-16 seneleri arasında Roma’da yaşadı ve Papa için birçok projede yer aldı. Bu dönemde anatomi ve fizyoloji alanlarında çalışmaya devam etti. Fakat Papa, da Vinci’nin kadavralar üzerinde çalışmasını yasakladı.
- 1516 yılında Kral 1. Francis’ten Fransa’nın baş ressam, mühendis ve mimar olmak için davet aldı. Bu davete icabet eden da Vinci, Amboise yakınlarındaki Kraliyet Sarayı’nın hemen yanında kendisi için hazırlanan konağa yerleşti.
- Anatomi çalışmaları, da Vinci’nin giderek daha çok üzerine yoğunlaştığı bir konu haline gelmişti. İnsan organizmasına, çalışma kurallarını merak ettiği mükemmel bir makine olarak yaklaşmıştır.
- Gördüğü, gözlemlediği her şeyi çizerek açığa kavuşturuyordu. Yaptığı ayrıntılı çizimlerle anatominin detaylarını ortaya çıkarıyordu. Çizimleri, bazı ufak yanlışlıklara rağmen son derece nettir. Meşhur anne karnındaki bebek çizimi için inekleri incelemiş ve elde ettiği sonuçları insanlara uyarlamıştır. Papa insan anatomisi üzerine çalışmasını yasakladıktan sonra ise dolaşım sistemi üzerine yaptığı araştırmasını sığır kalpleriyle çalışarak devam ettirmiştir.
- Leonardo da Vinci, 2 Mayıs 1519’da 67 yaşındayken Ambois’teki evinde yaşamını yitirdi. Kralın kollarında can verdiğine dair rivayetler vardır.
- Son sözleri ise “Çalışmalarım olması gereken kaliteye erişmediği için Tanrıyı ve insanlığı gücendirdim.” olmuştur. Ambois’teki Saint Florentin Kilisesi’nde toprağa verilmiştir.
Leondardo'nun anatomi ve insan vücudu üzerine eğitimi çıraklık döneminde başladı. Öğretmeni Andrea del Verrocchio öğrencilerinin anatomiyi kavramasında ısrarlıydı.
Yaşamına dair ilginç detaylar
Leonardo, genç bir noter olan Messer/Ser (Üstad anlamında) Piero da Vinci'nin ve Vinci bölgesinden Caterina Lippi adlı, on altı yaşında, öksüz, yetim ve yoksul bir genç kız olduğu anlaşılan Caterina'nın evlilik dışı çocuğu olarak Vinci kasabası yakınlarındaki Anchiano'da dünyaya geldi. Avrupa'daki modern isimlendirme kurallarının yerleşmesinden önce dünyaya tam ismi, "Vincili Üstad Piero'nun oğlu Leonardo" manasına gelen Leonardo di ser Piero da Vinci'dir. Eserlerini "Leonardo" ya da "Io, Leonardo (Ben, Leonardo)" olarak imzalamıştır.
Amcası dışında kimseden sevgi görmedi
Somut kanıtlar bulunmasa da, Leonardo'nun annesi Caterina'nın, babası Piero'ya ait Ortadoğulu bir köle olduğu tahmin ediliyor. Babası, Leonardo’nun doğduğu yıl, Albiera adındaki ilk eşi ile evlendi. Leonardo’ya bebekliğinde annesi baktı, annesi başka biriyle evlendirilerek komşu kasabaya yerleşince, babasının nadiren uğradığı büyükbabasının evinde yaşamaya başladı; arada sırada Floransa'ya babasının evine giderdi. Babasının ilk eşinden çocuğu olmadığı için aileye kabul edilmişti ama amcası Francesco dışında ailedeki kimseden sevgi görmedi.
Leondardo'nun anatomi ve insan vücudu üzerine eğitimi çıraklık döneminde başladı. Öğretmeni Andrea del Verrocchio öğrencilerinin anatomiyi kavramasında ısrarlıydı.
14 yaşına kadar Vinci’de yaşayan Leonardo, büyükanne ve büyükbabasının ardı ardına ölmesi üzerine 1466'da babası ile birlikte Floransa'ya gitti. Evlilik dışı çocukların üniversiteye gitmesi yasak olduğundan üniversite öğrenimi görme şansı yoktu. Küçük yaştan itibaren çok güzel çizimler yapan Leonardo’nun resimlerini babası, dönemin ünlü ressam ve heykeltıraşı Andrea del Verrocchio'ya gösterince, Verrochio onu çırak olarak yanına aldı. Leonardo Verrocchio'nun yanında Lorenzo di Credi ve Pietro Perugino gibi ünlü sanatçılarla çalışma fırsatı buldu. Atölyede sadece resim yapmayı değil, lir çalmayı da öğrendi. Gerçekten de iyi çalıyordu.
Leonardo da Vinci'nin ölümü (Jean Auguste Dominique Ingres, 1818)
Floransa'yı 1482'de terkederek Milano Dükü Sforza'nın hizmetine girdi. Dükün hizmetine girebilmek için köprüler, silahlar, gemiler, bronz, mermer ve kilden heykeller yapabileceğini anlattığı ancak göndermediği mektubu bütün zamanların en olağanüstü iş başvurusu olarak kabul edilmiştir.
Bill Gates, el yazmalarının koleksiyonunu yapıyor
Leonardo, 1499’da şehir Fransızlar tarafından alınıncaya kadar 17 yıl boyunca Milano Dükü için çalıştı. Dük için sadece resim ve heykeller yapmak, festivaller organize etmekle uğraşmadı, aynı zamanda bina, makine ve silah tasarımları yaptı. 1485 - 1490 yıllarında doğa, mekanik, geometri, uçan makinelerin yanı sıra, kilise, kale ve kanal yapımı gibi mimari yapılar ile ilgilendi, anatomi çalışmaları yaptı, öğrenciler yetiştirdi. İlgi alanı o kadar genişti ki, başladığı çoğu işi bitiremiyordu. 1490 - 1495 yıllarında çalışmalarını ve çizimlerini deftere kaydetme alışkanlığı geliştirdi. Bu çizimler ve defter sayfaları, müzeler ve kişisel koleksiyonlarda toplanmıştır. Bu koleksiyonculardan birisi de Leonardo’nun hidrolik alanındaki çalışmalarının el yazmalarını toplayan Bill Gates’dir.
1499’da Milano'yu terkeden ve yeni bir koruyucu (hami) aramaya başlayan Leonardo, 16 yıl boyunca İtalya’da seyahat etti. Pek çok kişi için çalıştı, çoğu eserini yarım bıraktı.
İnsanlık tarihinin en iyi resimlerinden birisi kabul edilen Mona Lisa için 1503’te çalışmaya başladığı söylenir. Bu resmi tamamladıktan sonra hiç yanından ayırmamış, tüm seyahatlerinde yanında taşımıştı. 1504’te babasının ölüm haberi üzerine Floransa’ya döndü. Miras hakkı için kardeşleri ile mücadele etti ancak çabası sonuçsuz kaldı. Ancak çok sevdiği amcası tüm varlığını ona bıraktı.
1506 yılında Leonardo, bir Lombardiya aristokratının 15 yaşındaki oğlu olan Kont Francesco Melzi'yle tanıştı. Melzi, hayatının geri kalanında onun en iyi öğrencisi ve en yakını oldu. 1490’da 10 yaşında iken korumasına aldığı ve Salai adını verdiği genç de 26 yıl boyunca onunla beraber olmuş, ancak öğrencisi olarak bilinen bu genç hiçbir sanatsal ürün üretmemişti.
1513-1516 arasında Roma’da yaşadı ve Papa için geliştirilen çeşitli projelerde yer aldı. Anatomi ve fizyoloji alanında çalışmaya devam etti ancak Papa, kadavralar üzerinde çalışmasını yasakladı.
Kralın Da Vinci hayranlığı
1516’da koruyucusu Giuliano de' Medici’nin ölümü üzerine Kral 1. Francis’ten Fransa’nın baş ressam, mühendis ve mimarı olmak üzere davet aldı. Paris’in güneybatısında, Amboise yakınlarındaki Kraliyet Sarayı’nın hemen yanında kendisi için hazırlanan konağa yerleşti. Leonardo'ya büyük hayranlık duyan kral, sık sık ziyarete gelir ve sohbet ederdi.
Sağ koluna felç inen Leonardo da Vinci, resimden çok bilimsel çalışmalara ağırlık verdi. Kendisine dostu Melzi yardımcı olmaktaydı. Salai ise Fransa’ya geldikten sonra onu terk etmişti.
Leonardo'nun hizmetçisi ve asistanı Gian Giacomo Caprotti da Oreno'nun anonim bir ressam tarafından çizilmiş portresi (1505 dolaylarında)
Ölümü
Leonardo 2 Mayıs 1519’da Amboise’daki evinde 67 yaşında öldü. Kralın kollarında can verdiği rivayet edilir, ancak, 1 Mayıs günü kralın bir başka şehirde olduğu ve bir gün içinde oraya gelemeyeceği bilinmektedir. Vasiyetinde mirasının esas bölümünü Melzi’ye bıraktı. Amboise'daki Saint Florentin Kilisesi’nde toprağa verilmiştir.
Özel hayatı
Fiziksel temastan hoşlanmadığı iddia edilir: “Üreme faaliyeti ve bununla bağlantılı olan her şey o kadar iğrençtir ki insanlar hoş yüzler ve duygusal eğilimler de olmasa kısa sürede yok olacaktır” sözü daha sonra Sigmund Freud tarafından analiz edilmiş ve Freud, Leonardo’nun frijit olduğuna hükmetmiştir.
1476 yılında, sevgilisi Verrocchio ile birlikte yaşarken 17 yaşındaki model Jacopo Saltarelli ile sodomist (eşcinsel) ilişki kurduğu gerekçesiyle adı bilinmeyen bir kişi tarafından suçlanmıştır. İki ay süren soruşturma sonucu, Leonardo’nun babasının saygın konumuna da bağlı olarak hiç şahit bulunamaması nedeniyle dava düşmüştür. Bu olayın ardından Leonardo ve arkadaşları Floransa’daki “Gecenin Bekçileri” isimli örgüt tarafından bir süre takip edilmiştir. (Gecenin Bekçileri'nin İtalya’da Rönesans döneminde kurulan ve sodomizmin bastırılmasına yönelik faaliyet gösteren bir örgüt olduğu Podesta’nın yasal kayıtlarında da yer almaktadır)
“Salai” veya “il Salaino” takma adlarıyla da bilinen Gian Giacomo Caprotti da Oreno Giorgio Vasari tarafından “Leonardo’nun büyük keyif aldığı harika kıvırcık saçları olan ışıltılı ve güzel genç” olarak tanımlanmıştır. Il Salaino, 1490 yılında henüz 10 yaşındayken Leonardo’nun evinde hizmetçiliğe başlamıştır. Leonardo ve il Saliano arasındaki ilişki “kolay” olarak değerlendirilmez. 1491 yılında Leonardo il Salaino’yu “hırsız, yalancı, inatçı ve pisboğaz” olarak nitelendirmiş ve onun için “Küçük Şeytan” benzetmesini yapmıştır. Yine de, il Salaino 26 yıl boyunca yoldaşı, hizmetçisi ve asistanı olarak Leonardo’nun hizmetinde kalmıştır. Leonardo, il Salaino'yu "Küçük Şeytan" olarak çağırmaya devam etmiştir. Leonardo’nun sanatçı defterlerinde çıplak olarak çizilen il Salaino yakışıklı ve kıvırcık saçlı bir ergen olarak tasvir edilir. Bazı araştırmacılar, il Salaino'nun Vitruvius Adamı olduğunu ileri sürer.
1506 yılında Leonardo, 15 yaşındaki Kont Francesco Melzi ile tanışmıştır. Melzi, Leonardo’nun kendisine karşı hislerini bir mektubunda “a sviscerato et ardentissimo amore” (çok ihtiraslı ve fazlasıyla yakıcı aşk) olarak nitelendirmiştir. il Salaino bu yıllarda Melzi’nin sürekli olarak Leonardo’nun yanında olmasını kabullenmek zorunda kalmıştır. Melzi, Leonardo’nun önce öğrencisi sonra da hayat arkadaşı olmuştur. Ayrıca, Leonardo Da Vinci'nin; Fransa'nın, kuruluşu çok eskilere dayanan (1099 MS) Sion Tarikatı'na 1510-1519 yılları arasında üstatlık (Başkanlık) yaptığı bilinmektedir.
Leonardo’nun genç erkeklere olan ilgisi 16. yüzyılda da tartışma konusu olmuştur. 1563’te Gian Paolo Lomazzo tarafından yazılan “Il Libro dei Sogni”de (Düşler Kitabı) yer alan “l’amore masculino”daki (erkek aşkı) kurmaca bir diyalogda, Leonardo başkahramanlardan biri olarak yer almış ve “Biliniz ki erkekler arasındaki aşk çeşitli arkadaşlık duygularıyla erkekleri bir araya getiren bir erdemdir. Bu durum onları daha erkeksi ve yürekli hâle getirir” sözü Leonardo’nun ağzından verilmiştir.
Leonardo’nun çalışmalarından ve biyografisini yazan erken dönem yazarlardan anlaşıldığı üzere Leonardo dürüst ve ahlaki konularda duyarlı bir kişiydi. Hayata duyduğu saygı onun en azından yaşamının bir evresinde vejetaryen olduğunu göstermektedir.
İlk öğrenim yılları
Leonardo Da Vinci,ilk öğrenim yıllarında aritmetik ve geometride öğretmenlerini sorduğu sorularla şaşırtacak kadar çabuk ilerledi.Keskin zekası ve yetenekleriyle küçük yaşlarda bile dikkat çekiyordu.Müzikle de ilgileniyor ve oldukça iyi bir şekilde lir çalıyordu.Fakat çocukluk yıllarında en gözde uğraşı resimdi.Babası da bunu fark edince,onu Floransa'nın en önemli atölyelerinden birine verdi.
Mona Lisa (1503 - 1519)
Dünyanın en ünlü sanat eseri olan Mona Lisa, günümüzde Paris'teki Louvre Müzesi'nde sergileniyor ve her gün binlerce ziyaretçi Mona Lisa tablosunu görmek için müzeye akın ediyor.
İnce bir tül ile üzerini örten genç bir kadının resmedildiği eserde kasvetli renkler kullanılması ve herhangi bir mücevher çizimi olmaması dikkat çekiyor.
İnsan vücudu ile ilgili araştırmaları
Leonardo'nun insan vücuduna ilgisinin temelini, figür eskizleri için incelemeler oluşturur. İnsanı olabildiğince canlı ve tüm hareketleri gerçeğe en yakın şekilde çizmek için dış gözlemleri yeterli görmemiş, vücudun içini de görmek, kemiklerin, kasların ve eklemlerin birbirleriyle ilişkilerini kavramak istemiştir. Anatomi araştırmaları, giderek daha çok zaman ayırdığı başlı başına bir ilgi alanı haline gelmiştir. İnsan organizmasına, çalışma prensiplerini merak ettiği mükemmel bir makine olarak yaklaşmıştır. O dönemin tıp bilimine temel oluşturan antik çağ hekimi Galen’in metinleri, merakını ancak kısmen giderebilmişti. Aklına gelen her soruyu sormaya başlamıştı.
Koldaki kasların hareketini gösteren anatomik çalışması (1510 dolaylarında)
Leonardo, gördüklerini çizerek açıklığa kavuşturuyordu. Kesitlerle, ayrıntılı görünüşlerle ve farklı açılardan yaptığı çizimlerle anatominin detaylarını ortaya çıkarıyordu. Çizimleri, bazı detaylardaki yanlışlıklara karşın son derece nettir. Anne karnındaki bebek çizimi için bir insan kadavrasına disseksiyon yapmamış, inekleri inceleyip, oradan elde ettiği sonuçları insan anatomisine uyarlamıştı. Papa, Leonardo’nun insan kadavraları üzerinde disseksiyon yapmasını yasakladığında, dolaşım sistemi üzerine yaptığı araştırmayı devam ettirebilmek için sığır kalpleri kullanmıştı.
