Günümüzde çoğumuzun iş hayatı, ev düzeni, trafik sorunu gibi sebeplerden dolayı kendine ayırdığı vakit giderek azalıyor. Bu nedenle kendisine yapılması gerekenler listesi çıkaranlarda psikolojik olarak bazı sorunlar meydana geliyor.
Stres nedir?
Stres, vücudunuzun her türlü talebe veya tehdide yanıt verme yoludur. Stres nedir sorusunun en temel cevabı budur. Tehdit altında olduğunuzu hissedince sinir sisteminiz, adrenalin ve kortizol da dâhil olmak üzere acil eylem için vücudu uyandıran bir stres hormonu salıvererek karşılık verir. Kalbiniz hızlanır, kaslarınız sıkılır, kan basıncı yükselir, nefes yükselir ve duyularınız keskinleşir. Bu fiziksel değişiklikler gücünüzü ve dayanıklılığınızı artırır, reaksiyon sürenizi hızlandırır ve odaklanmanızı sağlar. Bu, “savaş veya kaç” veya mobilizasyon stres tepkisi olarak bilinir ve vücudunuzu korumanızın yoludur.
Stres, rahat olduğunuz dönemde, sizin daha enerjik ve uyanık kalmanıza yardımcı olabilir. Acil durumlarda, stres hayatınızı kurtarabilir; örneğin kendinizi savunmak veya kazadan kaçınmak için frenlere yüklenmek gibi. Stres, zorlukların üstesinden gelmenizde size yardımcı olabilir. Stres, işyerindeki bir sunum esnasında ayak parmaklarınızın üzerinde kalmanızı sağlayan şeydir. Oyunda kazandığınız serbest atışı gole çevirmek için konsantrasyonunuzu keskinleştirir veya nefsiniz televizyon izlemek isterken yarın sınavınız olduğunu size hatırlatan şeydir. Ancak rahat olmadığınız dönemde stres yararlı olmaz, zihninizde ve vücudunuzda büyük hasara neden olur.
Stresin nedenleri ve belirtileri
Stres, kendini tehlikede hisseden kişilerin beyninde ‘savaş’ ya da ‘kaç’ emrinin sinir sistemini alarma geçirmesiyle tanımlanıyor. Stres altında olan kişilerde genellikle ajite olma, sinirlenme ve karamsarlık halleri görülüyor. Kendisini boğuluyor gibi, terkedilmiş, değersiz ve yetersiz hisseden stresli kişiler, aşırı güven veya tam tersi şekilde güvensizlik duyguları yaşayabiliyor. Bazıları ise başarısızlıklara yoğunlaşıyor.
Stres bozukluğu mideyi de vuruyor
Duygusal değişimlere yol açan stres bazı bedensel tepkilere neden oluyor. Yoğun stres yaşayan kişilerde solunum ile beraber kalp atışının hızlanması, ter bezi faaliyetlerinin artması, göz bebeklerinin aşırı derecede büyümesi, sindirimin yavaşlayarak mide asitlerinin artması ve tansiyonun yükselmesi görülebiliyor. Stres sebebiyle uyku bozukluğu, çenede kilitlenme ve diş gıcırdatma sorunlarıyla da karşılaşabilen stresli kişiler, aşırı endişe veya kayıtsızlık duygularını da yaşayabiliyor.
Siz strese yatkın mısınız?
Dış faktörlerin yanı sıra bazı insanların yapıları strese daha yatkın oluyor. Daha rekabetçi oldukları görülen bu kişiler genellikle bir telaş halinde, katı ve keskin davranışlı, aynı anda birden fazla iş yapmaya çalışan bir hayatı tercih ediyor. Daima önde olmak isteyen bu kişiler, performansı hep rakamlar ile ölçüyor. Strese yatkın bu kişiler, hırslı oluyor ve hep takdir bekliyor.
7 adımda stres yönetimi
Yoğun stres altında kalındığında öncelikle nefes egzersizleri yapılmasını öneren uzmanlar, genel olarak stresten arınmak ve stressiz bir hayat için şu adımların takip edilmesi öneriliyor:
Boş vakitlerinizi planlayın
Savunmaya geçmeden önce dinleyin
Kendinizi sakinleştirecek egzersizler yapın
Rutin olarak yaptığınız şeyleri, örneğin yemek yemeyi bir keyif haline getirin
Evinizde kendinize dinlenme alanları yaratın
Planlanmış tatillere çıkın
Çevrenizin sizi yıpratmasına izin vermeyin.
Stresin sebep olduğu sorunlar nelerdir?
Kişi stresli olduğunda daha fazla enerji harcadığından, kendini yorgun, güçsüz ve endişeli hisseder. Sonrasında uyku sorunları çekmeye başlar. Asabi ve heyecanlanan bir yapıya sahip olur. Dikkatini toplayamaz, konsantrasyon kayıpları yaşar. Daha önce kolayca başa çıktığı işleri yaparken zorlanır. İş performansı azalır ve düşer. Kişi kendi işini zorlaştırmaya başlar. İçine kapanır ve madde bağımlılığına yönelebilir. Kendini rahatsız hisseder, panik ataklar yaşayabilir. Ateş basmaları, hızlı kalp atışları görülür. Çarpıntılar, baş ağrıları, nefes darlığı, yutkunma zorluğu, hazımsızlık çekmeye başlar. İştah kaybı sebebiyle kilo kayıpları, mide bulantıları yaşar. Vücut direnci azalır, sıkça soğuk algınlığı yaşar ve cinsel fonksiyonları değişime girer. Ayrıca vücudu su tutmaya başlar, tansiyonu yükselir. Bu kale daha fazla yük bindirir. Vücut kendini korumak için, stres hormonu salgılamaya başlar. Enerji sağlanması için, yağ harcanması kanda kolesterolü ve yağ oranını arttırır. Bu durum kişinin kalp damar hastalıklarına yakalanmasına neden olabilir. Stres halinin uzaması kemiklerde ve kaslarda kayıplara neden olur. Diyabet hastalığı ortaya çıkabilir. Bunun sebebi stres hormonunun kan şekerinin bozması ve pankreasa yük bindirmesidir. Pankreas zarar gördüğünde kandaki şeker düzeyi değişmektedir.
