Atatürk'ün ülkemize ve çocuklarına hediye ettiği en büyük miras olan Cumhuriyet'in kuruluşunda ilk adım TBMM'nin açılmasıyla oldu. İşte tam 101 yıl önce... Önderimiz Atatürk'ün 23 Nisan konuşması...
ATATÜRK'ÜN 23 NİSAN KONUŞMASI
TBMM’nin kuruluşunun 101. yılı şerefine İnkılâp Kitabevi tarafından yayımlanan Mustafa Kemal Atatürk’ün Mecli̇s Konuşmaları adlı kitapta, büyük önderimizin dönemin salgın ve bulaşıcı hastalıklarına karşı alınan önlemler ve verilen mücadeleyle ilgili sözleri adeta, dünya çapında etkisini gösteren Covid-19 pandemisiyle mücadele ettiğimiz bugünlere ışık tutuyor.
Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal’in kaleme aldığı, 23 Nisan 1920’deki Büyük Millet Meclisi’ni açış konuşmasıyla başlayan Mustafa Kemal Atatürk’ün Mecli̇s Konuşmaları adlı kitap, TBMM’nin kuruluşunun 101. yılında İnkılâp Kitabevi tarafından yayımlandı. Atatürk’ün 1920 ve 1938 yılları arasında yaptığı konuşmaları eksiksiz olarak sunan kitap, Cumhuriyet tarihimiz için eşsiz bir kaynak teşkil ediyor.
Mustafa Kemal Atatürk’ün konuşmalarında toplum sağlığıyla ilgili konulara değindiği bölümler ise adeta, dünya çapında etkisini gösteren Covid-19 pandemisiyle mücadele ettiğimiz bugünlere ışık tutuyor. 1 Mart 1922’de yaptığı TBMM 1. Devre 3. Toplanma Yılını Açış Konuşması’nda ulu önder “Efendiler, milletimizi tam asayiş halinde yaşatmak, öncelikli emelimiz olduğu gibi, onun sıhhatine itina etmek ve mevcut vasıtalarımız nispetinde toplumsal acılarına çare bulmak da hükümetimizin vazifeleri cümlesindendir” diyerek bunu sağlamak için hekim sayısının çoğaltıldığı bilgisini aktarıyor.
"AŞILAR ARTIK TAMAMIYLA MEMLEKETİMİZDE ÜRETİLMEKTEDİR"
Bulaşıcı hastalıkların, başgösterdikleri anda alınan tedbirlerle olduğu yerde yok edildiğini vurgulayan Atatürk sözlerini “Bulaşıcı hastalıklara karşı en kat’î tedbir olan aşılar artık tamamıyla memleketimizde üretilmektedir. Üç milyon küsur kişilik çiçek aşısının Sivas’ta üretilmiş olduğunu zikretmek bu konuda kâfi bir fikir verebilir. Memleketin malaryalı1 muhitlerinde kâfi miktarda kinin dağıtıldı. Frengi afetinin yok edilmesi için de mümkün olan meblağ sarf edildi. Ve toplumsal hastalıklar ile mücadelemizin daha verimli ve daha kapsamlı bir şekilde yapılması vasıtaları da hazırlanmıştır” şeklinde sonlandırıyor.
1 Mart 1923’te yaptığı TBMM 1. Devre 4. Toplanma Yılını Açış Konuşmasında ise Mustafa Kemal Atatürk, salgın ve bulaşıcı hastalıklara karşı mücadelede doktorların ve sağlık çalışanlarının önemine vurgu yapıyor. Salgın hastalıkların önlenmesi ve yayılmasının sınırlanmasına önemli çaba sarf edildiğini aktaran Atatürk’ün “Bu türlü hastalıklardan yalnız çiçek ile lekeli humma bazı bölgelerde sınırlı bir salgın şekli almak eğilimini göstermişse de, vaktiyle alınan ve devam edilen önleyici ve koruyucu tedbirlerle önlerine geçilmiştir” sözleri ise erken harekete geçmenin ve koruyucu önlemlerin önemine dikkat çekiyor.
ATATÜRK'ÜN AĞZINDAN SALGIN ÖNLEMLERİ
İnsanları koruma konusunda çok önemli olan aşıları hazırlayan Hıfzıssıhha müesseselerinin başarıyla çalışmalarına devam ettiğini ifade eden Atatürk konuşmasında, 1922’de Sivas’ta beş milyon kişilik çiçek aşısı ile 537 kilogram kolera ve 477 kilogram tifo aşıları üretildiğini bildiriyor. Büyük önder, İstanbul ve Sivas’ın ardından üçüncü Hıfzıssıhha müessesesinin Diyarbakır’da açılmasına ve bu sayede uzak mesafeler kat edilmesinden doğan sakıncaların hafifletilmesine karar verildiğini de bu konuşmasında açıklıyor. Atatürk konuşmasının sonunda ise “Salgın hastalıklar nispetinde mühim ve hatta memleketimizde bunlardan daha fazla tahribata sebep olan sıtma, frengi ve verem hakkında da tedbirler alınmasından geri durulmuyor” diyerek, bu hastalıklara karşı alınan önlemler hakkında bilgileri aktarıyor.
Kurtuluş Güran’ın sadeleştirerek yayıma hazırladığı Mustafa Kemal Atatürk’ün Mecli̇s Konuşmaları kitabında yer alan metinler, günümüz okurunun kolayca okuyup anlaması için sadeleştirilirken, dönemin söyleyiş özellikleri korunarak sadece bugün anlaşılmayan sözcüklerin günümüzdeki karşılıkları kullanıldı. Mustafa Kemal Atatürk’ün Mecli̇s Konuşmaları, İnkılâp Kitabevi etiketiyle raflarda.
ATATÜRK'ÜN 23 NİSAN ÇOCUK BAYRAMI SÖZLERİ
Atatürk'e göre "Vatanı korumak çocukları korumakla başlar", "Çocukları her türlü ihmal ve istismardan korumalı ve onlar her koşulda yetişkinlerden daha özel olarak ele alınmalıdır." Yine Atatürk'e göre "Çocuk sevgisi bir ihtiyaçtır". İşte bu nedenledir ki hiç çocuğu olmayan Atatürk, çok sayıda manevi evlat sahibi olmuştur. Ve yine bu nedenledir ki, TBMM'nin açıldığı 23 Nisan'ın aynı zamanda "çocuk bayramı" olmasını kabul etmiştir. 23 Nisan, Atatürk'ün hamiliğini yaptığı bir Cumhuriyet kurumu olan Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin öncülüğünde zamanla önce fiilen, sonra resmen bir "çocuk bayramı"na dönüşmüştür. 23 Nisan 1926 tarihli Milliyet gazetesinde Himaye-i Etfal Cemiyeti Başkanı Fuat Bey'in şu açıklaması yayınlanmıştır: "Bugün çocuk günüdür, yani istikbale ve istiklale ait bir gündür. Cumhuriyet hükümetimiz bu günü çocuklara tahsis etti." Atatürk'ün yaveri Cevat Abbas Gürer de Güneş Kulübü adına Tepebaşı Tiyatrosundaki 23 Nisan kutlamasında yaptığı konuşmada Atatürk'ü, "23 Nisan'ın validi (babası)" diye adlandırmıştır.
23 Nisan, ilk defa 1921'de çıkarılan bir kanunla "Hakimiyet-i Milliye Bayramı" ilan edilmiştir. Bu, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk milli bayramıdır. Bu bayram yurdun birçok yerinde resmi ve özel kuruluşların, halkın ve öğrencilerin katılımıyla coşkuyla kutlanmıştır. 1922'de Ankara'daki 23 Nisan kutlamalarına öğrencilerin de katılması ayrı bir coşku yaratmış bunun üzerine "Mustafa Kemal'in de desteğini alan Himaye-i Etfal Cemiyeti yöneticileri, 23 Nisan 1923'te cemiyet adına yardım toplamaya başlamışlardır." Yetim ve öksüz çocuklar için kurulan bir cemiyetin 23 Nisanlarda yardım toplamaya başlaması ve yardım amaçlı rozetlerin çocuklar tarafından satılması 23 Nisan'da çocukları daha da ön plana çıkarmıştır. "Reisi Cumhur Mustafa Kemal Paşa'nın da bu faaliyetlere destek vermesi ile" 23 Nisan 1925 yılında "çocuk günü" olarak, 1926'dan itibaren ise "çocuk bayramı" olarak görülmeye başlanmıştır. 23 Nisanlar resmi olarak "Hakimiyet-i Milliye Bayramı" adıyla kutlanmaya devam etse de fiilen "çocuk bayramı" olarak da kutlanmıştır. Hükümet, 23 Nisan 1923 "Hakimiyet-i Milliye Bayramı" kutlamalarında protokolde Himaye-i Etfal Cemiyet-i Başkanı Dr. Fuat Bey'e yer vererek, cemiyete, çocuklara ve fiilen kutlanan bu çocuk bayramına ne kadar çok önem verdiğinin göstermiştir. 1924'ün 23 Nisan kutlamalarında Himaye-i Etfal Cemiyeti'ni, yani bir anlamda çocukları Atatürk'ün eşi Latife Hanım temsil etmiştir.
İLK ÇOCUK BAYRAMI KUTLAMALARI 1927 YILINDA BAŞLADI
İlk kapsamlı "çocuk bayramı" kutlamaları 1927 yılında yapılmıştır. Himaye-i Etfal Cemiyeti, 1927'deki 23 Nisan Çocuk Bayramı kutlamalarına büyük özen göstermiştir. Cemiyetin seçtiği dört kişilik bayram kutlama heyeti her şeyi en ince ayrıntısına kadar planlamıştır. Öyle ki oyuncakların kullanımına ilişkin talimatnameler ve hatta çocukların kullanacağı atlıkarıncanın işletilmesine ilişkin 10 maddelik bir tamim bile hazırlamıştır. "Gürbüz Türk Çocuğu" dergisinin 23 Nisan 1927 tarihli sayısı "Çocuk Gününe Mahsus Fevkalade Nüsha" adıyla yayınlanmıştır. Bu sayıda Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin çocuk davası hakkında bilgiler, yurtta çocuk bayramının nasıl kutlanacağına ilişkin açıklamalar ve fotoğraflar yer almıştır.
Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin 23 Nisan 1927 Çocuk Bayramı kutlamaları için hazırladığı programa göre süslü otomobillerle ve bando eşliğinde çocuk sarayına götürülen çocuklar, oyun bahçesinde ve tören alanında gönüllerince eğlenmişlerdir. Ayrıca gece de çocuklar için fener alayı, yarışmalar, sergi, müsamere ve çeşitli eğlenceler düzenlenmiş ve geleneksel hale getirilen çocuk balosu yapılmıştır. Bu baloda çocuklar için oyuncaklar, yiyecekler hazırlanmış, çocuklar da şiirler ve marşlar okuyarak çeşitli dans gösterileri yapmıştır. Öğrenciler de okullarında sınıflarını bayraklarla, süslerle donatmış, törenlerde şiirler ve marşlar okuyup devlet büyüklerini ziyaret etmişlerdir. Sadece Ankara'da değil diğer illerde de benzer programlar düzenlemiştir.
BUGÜNÜN ÇOCUKLARI YARININ BÜYÜKLERİ
Atatürk çocuk bayramlarında Türk Ocağı binalarını, Halkevlerini ve Gazi Orman Çiftliği'ni çocuk şenliklerine ayırmıştır. 1927 yılı çocuk bayramı dolayısıyla Gazi Orman Çiftliği'nde ziyafetler verilmiş, çocuk konulu piyes, temsil ve gösteriler hazırlanıp Halkevlerinde gösterilmiştir. 22 Nisan 1927'de Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin, H,kimiyet-i Milliye ve Milliyet gazetelerinde yayımlanan bildirisinde şöyle denilmiştir: "Büyük Gazimiz çocuklarımızın 23 Nisan Bayramı'nı daha şerefli, daha sevinçli geçirmelerine vesile olacak büyük bir jestte bulunmuşlardır. Mustafa Kemal Paşa otomobillerinden birini törenlerde çocuklara tahsis etmiş ve Cumhurbaşkanlığı bandosunun çocuk sarayında, çocuk bayramı için görev yapmasını sağlamıştır. Şimdiye kadar Türk çocukları, devletin üst düzey yöneticilerinin hiçbirinden bu derece şefkat ve sahiplenme görmediklerinden bu saadete nail olan çocuklarımız ne kadar övünse ve sevinse yeridir." 1927'deki 23 Nisan Çocuk Bayramı kutlamalarına büyük ilgi gösteren Atatürk, o gün sadece bir otomobilini ve Riyaset-i Cumhur Orkestrası'nı çocuklara tahsis etmekle kalmamış, o gece Ankara Evkaf Oteli'nde düzenlenen Himaye-i Etfal Cemiyeti Balosu'na da katılarak çocuklara ve 23 Nisan Çocuk Bayramı'na ne kadar çok önem verdiğini göstermiştir. O baloda çocuklara 10.000 lira yardım toplanmıştır.
"BEN ÇOCUK HAFTASINI, ÇOCUKLARA HÜRMET EDİLMESİNİ TEMİN İÇİN MEYDANA GETİRDİM"
Cumhurbaşkanı Atatürk gibi Başbakan İsmet Paşa da 23 Nisan Çocuk Bayramı'na ilgi göstermiştir. İsmet Paşa, ziyaret etmek için köşklerine gelen çocukları tebrik ederek kendilerine sıhhat ve afiyet temenni etmiştir. 1926'dan beri ülkenin her tarafında çok coşkulu törenlerle kutlanan çocuk bayramı 1929'da çocuk haftası adıyla 7 güne çıkarılmıştır. Benoit Mechin, "Kurt ve Pars" adlı eserinde Atatürk'ün, "Ben çocuk haftasını, çocuklara hürmet edilmesini temin ve onların zaafından yararlanarak çok defa yapıldığı gibi onlara eziyet ve hayvan gibi muamele edilmesini önlemek için meydana getirdim. Bu tedbirim, milletin geleceğine karşı gösterilen bir saygı olarak görülmelidir." dediğini aktarmıştır. Maarif Teşkilatı da çocuk haftası etkinlikleri çerçevesinde okulları tatil ederek tüm öğrencilerin kutlamalara katılmasını sağlamıştır.
23 Nisanlarda çocuklarımızın temsili olarak bazı makamlara oturmaları ve yurdun değişik yerlerinden Ankara'daki törenlere katılan öğrencilerin Ankaralı ailelerin yanında misafir edilmesi uygulamaları da 1929'da başlatılmıştır.
23 Nisan 1929'da öğleden sonra Ankara Palas'ta verilen çocuk balosuna Cumhurbaşkanı Atatürk, TBMM Başkanı Kazım Paşa, Başbakan İsmet Paşa ve Bakanlar Kurulu üyeleri katılmıştır.
Arşiv belgeleri de Hükümetin 23 Nisan Çocuk Bayramlarına çok önem verdiğini kanıtlamaktadır. Örneğin, 7 Nisan 1932 tarihinde, "Çocuk Bayramı sebebiyle Nisan'ın 20'sinden 30'una kadar mektup ve telgraflara şefkat pulu yapıştırılması hakkında kanun layihası" hazırlanmıştır. 8 Nisan 1936 tarihinde, "23 Nisan Çocuk Bayramı münasebetiyle Halkevlerinin çocuklarla ilgili konferanslar vermesi ve müsamereler düzenlemesi." istenmiştir. 1935'te çıkarılan 2739 sayılı "Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun"la 23 Nisan "Ulusal Egemenlik Bayramı" olarak kutlanmaya başlanmıştır. 23 Nisanlarda fiilen "çocuk bayramı" ve "çocuk haftası" da kutlanmaya devam etmiştir. 1935'ten sonra resmen "23 Nisan Ulusal Egemenlik Bayramı ve Çocuk Haftası" ifadesi kullanılmıştır.
23 NİSAN'IN ANLAM VE ÖNEMİ NEDİR?
1979'da, yine ilk olarak altı ülkenin katılmasıyla uluslararası boyuta taşıdığımız bu millî bayramımıza, ortalama olarak her yıl kırkın üzerinde ülkeden gelen ve Türk çocuklarının misafiri olan yabancı ülke çocukları da katılmaktadır. Dünya'da çocuklarına bayram hediye eden ve bu bayramı bütün dünya ile paylaşan ilk ve tek ülke Türkiye'dir.
Türk milletinin gönlünde, onun bağımsızlığının sarsılmaz ifadesi olarak en önemli yeri işg,l eden 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, her yıl yurdumuzda ve yurtdışındaki temsilciliklerimizde, bütün kurumlarımızda, okullarımızda ve her evde çeşitli etkinliklerle kutlanarak milli birliğimizin kenetlenmiş ifadesini temsil etmektedir.
Büyük önder Atatürk'ün düşüncesinde çocuklar, milletin geleceğidir. Onlara duyduğu sarsılmaz güvenin ve büyük sevginin ifadesi olarak, millî bayramımız olan 23 Nisanları çocuklara armağan etmiştir. Tarihimizin gurur dolu sayfalarının yeni nesillerce öğrenilmesi ve Türk Devleti'nin devamını emanet edeceğimiz yeni Cumhuriyet bekçilerinin bu bilinçle yetişmesi amacıyla 23 Nisanlar, önemli birer vesiledir.
23 NİSAN NE SEBEPLE KUTLANIYOR?
Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 23 Nisan 1920 günü kurulmasının onuruna, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından sadece Türk çocuklarına değil, bütün Dünya çocuklarına armağan edilen, her yıl 23 Nisan günü kutlanan, Türkiye'nin milli bayramıdır.
23 Nisan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılışı ve dolayısıyla da halkın yönetime tam anlamıyla hakim olmasının ilk günü olduğu için ulusal egemenlik açısından da önemli bir anlam taşır.
23 NİSAN ÇOCUKLAR İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?
23 Nisan dünyada kutlanan ilk çocuk bayramıdır. Atatürk'ün Türk çocuklarına armağan ettiği bu bayram şenliklerine yabancı ulusların çocukları da katılır. Atatürk çocuklara çok değer verir, gezilerinde okullara uğrar, ders dinler, sorular sorardı. "Bugünün küçükleri yarının büyükleridir." diyen Atatürk, yönetimin bayram süresince öğrencilere bırakılması geleneğini başlattı. 23 Nisan'da yönetim birimleri seçimle gelen kurullar bir süre çocuklara bırakılır. Bu güzel gelenek her yıl yinelenir. Her 23 Nisan'da bütün Türkiye bir bayram alanı olur. Çocuklar törenlerde konuşmalar yaparlar, şiirler okurlar.
23 NİSAN NEDEN ÇOCUK BAYRAMI?
TBMM'nin açılışından 2000'li yıllara kadar Türkiye Cumhuriyeti'ne ait bu ulusal bayram konusunda eksik bilgilenme ve yanlış tarihlendirmeye çokça rastlanmıştır. Hatta bazı tarihçilerce böyle bir günün tarihinin genişçe araştırılmamış olması büyük bir eksiklikti. Yrd. Doç. Dr. Veysi Akın 1997'de yayımlanan bir makalesiyle bu eksikliği gidermeye çalışmıştır.
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı'nın ortaya çıkışında 3 ayrı bayramın payı vardır. Çocuk Bayramı tamamen ayrı bir kavram olarak gelişirken, Ulusal Egemenlik ve 23 Nisan Bayramları baştan ayrı bayramlarken, birleşmişler; en son da onlara Çocuk Bayramı katılmıştır.
