Lökopeni, beyaz kan hücrelerinin normalden düşük seviyelerde olması durumudur. Bu durum, kemik iliğindeki üretimi etkileyen enfeksiyonlar, kanser, ilaçlar veya bağışıklık sistemi hastalıkları gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Beyaz kan hücrelerinin düşmesi, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve enfeksiyon riskinin artmasına neden olabilir. Lökopeni belirtileri arasında tekrarlayan enfeksiyonlar, yorgunluk, ateş ve yavaş iyileşen yaralar bulunur. Lökopeni tanısı için doktora başvurmak önemlidir, çünkü altta yatan nedenin tespit edilmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Peki, beyaz kan neden düşer?
Beyaz Kan Hücresi Yüksekliği Anlamı Nedir, Değerleri Kaç Olmalı?
Beyaz kan hücresi yüksekliği, beyaz kan hücrelerinin normalden daha yüksek seviyelerde olması durumunu ifade eder. Bu durum genellikle vücudun enfeksiyonla mücadele ettiğini veya başka bir tıbbi durumun varlığını gösterebilir. Normal beyaz kan hücresi sayıları laboratuvar test sonuçlarına bağlı olarak belirlenir ve nötrofiller, lenfositler ve monositler gibi farklı hücre tiplerini içerir. Referans aralıkları laboratuvardan laboratuvara ve kişiden kişiye değişebilir. Beyaz kan hücresi yüksekliğinin nedenini tespit etmek için bir doktora başvurmak önemlidir. Doktorunuz, klinik bulgularınıza, diğer kan testlerine ve tıbbi geçmişinize dayanarak durumu değerlendirecek ve uygun tedavi yöntemlerini önerecektir.
Beyaz Kan Hücreleri İşlevleri, Düşüş Nedenleri ve Olası Sonuçlar
Beyaz kan hücreleri, vücudun bağışıklık sisteminin önemli bir parçasıdır ve enfeksiyonlarla mücadelede, iltihaplanma sürecinde ve bağışıklık hafızasının oluşumunda önemli rol oynar. Beyaz kan hücrelerinin düşmesi, lökopeni adı verilen durumu ifade eder. Bu durum, kemik iliği sorunları, ilaçlar veya bağışıklık sistemi sorunları gibi nedenlerle ortaya çıkabilir. Lökopeni, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve enfeksiyonlara karşı savunmasız kalmanıza neden olabilir. Teşhis ve tedavi için doktora başvurmak önemlidir, çünkü altta yatan nedenin belirlenmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması gerekebilir.
Beyaz Kan Eksikliği (Lökopeni) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
WBC (white blood cell: beyaz kan hücresi), tam kan sayımı tahlillerinde incelenen bir değerdir. Beyaz kan hücresi değerinin yetişkin insanlarda 4.000-10.000 arasında olması gerekir. Beyaz kan hücresi sayısının bu değer aralığından düşük olması lökopeni olarak adlandırılır ve bazı hastalıklara işaret eder. Örneğin, nezle ve grip gibi viral rahatsızlıkların yanı sıra lösemi gibi bazı kan hastalıklarının da habercisi olabilir. Bu yazımızda beyaz kan hücresinin görevleri, düşük veya yüksek olması durumunda hangi hastalıkların görülebileceği ve lökopeninin nasıl tedavi edildiğiyle ilgili detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Tıp dilinde “lökosit”, halk dilinde ise “beyaz küre” ya da “akyuvar” olarak adlandırılan “beyaz kan hücresi” bağışıklık sisteminde yer alan bir hücre çeşididir. Kemik iliğinde üretilen ve bağışıklık sistemi içerisinde vücudu enfeksiyonlara karşı koruyan beyaz kan hücresi, savunma sisteminde yer alan önemli bir yapıdır. Vücudu mikrop, bakteri ve zararlı toksinlerden korumakla yükümlü olan beyaz kan hücreleri, tam kan sayımlarında incelenmesi gereken bir parametredir. Kan, lenfatik sıvı ve dokularda bulunan beyaz kan hücreleri, sağlıklı bir yetişkinin 1 mm3 kanında 4000-10000 arasında bir değerde olmalıdır. Toplam kan hacminin yaklaşık %1’ini oluşturan beyaz kan hücrelerinin eksikliği tıpta “lökopeni” olarak adlandırılır. Özellikle enfeksiyon hastalıklarında görülen lökopeni, bağışıklık sisteminin görevini tam olarak yerine getirememesine sebep olacağı için bu rahatsızlığın önlenmesi büyük önem taşır. Vücutta yer alan beyaz kan hücrelerinin beş çeşidi olduğu söylenebilir. Bu beş çeşidin her birinin savunma mekanizmasında üstlendiği farklı görevler vardır. Bu beyaz kan hücresi çeşitleri nötrofil, lenfosit, monosit, eozinofil ve bazofil şeklinde sıralanabilir. Nötrofiller beyaz kan hücrelerinin %55 ila %70’ini oluşturur. Özellikle bakteri ve mantar enfeksiyonlarında ve çevresel etkenlere bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklarda vücudu ilk olarak korumakla görevli olan nötrofiller, bağışıklık sistemi için oldukça önemlidir. Kemik iliğinden üretilen ve lenf dokusunda bulunan lenfositler; lenf bezleri, dalak, bağırsak ve bademciklerde görev alarak yabancı organizmalara karşı koruyucu kimyasal salgılanmasını sağlar.
Boyut olarak en büyük beyaz kan hücresi olan monositler, bu hücrelerin %8’ini oluşturur. Bakteri, mantar ve virüslere karşı savaşan monositler, enflamasyon nedeniyle hasar gören dokuları onarır. Eozinofil, vücutta bazı enfeksiyonlara karşı savaşılmasında görev alır. Bu beyaz kan hücresi çeşidi, özellikle alerji ve astım gibi rahatsızlıklarda etkin rol oynar. Bazofiller; anafilaksi, astım, akut ve kronik alerjik hastalıklarında görev alan beyaz kan hücresidir. Kan pıhtılaşmasını önleyen heparin adı verilen maddeyi üretirler.
Beyaz Kan Eksikliği (Düşüklüğü) Neden Olur?
Beyaz kan eksikliği, farklı hastalıklara bağlı olarak gelişebilir. Bu rahatsızlık, ciddi hastalıkların bir göstergesi olabileceği gibi tedavisi nispeten daha kolay bazı hastalıkların veya ilaçların yan etkisi sonucu da görülebilir. Bu nedenle, tam kan sayımı yaptıran kişilerin WBC değerinin düşük çıkması durumunda doktora başvurması tavsiye edilir. Beyaz kan eksikliğinin başlıca nedenleri şu şekildedir:
•Bazı ilaçlar
•Enfeksiyon
•Grip ve nezle gibi viral hastalıklar
•Otoimmün bozukluklar
•Kemik iliği yetmezliği
•Kemik iliği kanseri (lösemi ve lenfomalar)
•Vitamin eksikliği
•Beslenme bozukluğu
•Alkol tüketimi
•Dalak büyümesi
•HIV virüsü
•Kemoterapi/radyoterapi
•Romatizmal hastalıklar
•Enfeksiyon dışında iltihaba sebep olan diğer durumlar
•Karaciğer hastalıkları
•Sıtma
•Verem
Beyaz Kan Eksikliği (Lökopeni) Nelere Yol Açar?
Beyaz kan eksikliğinin ayırt edici bir belirtisi olmadığı için genellikle altta yatan hastalıklara bağlı olarak bazı belirtiler ortaya çıkabilir. Genel anlamda beyaz kan eksikliği vakalarında sık karşılaşılan belirtiler, enfeksiyon bulguları şeklindedir. Enfeksiyon kaynaklı beyaz kan hücresi eksikliği durumunda ise kemik ve eklem ağrıları, gece terlemesi ve ateş ve gözlemlenebilir.Beyaz kan hücrelerinin düşük veya yüksek olması çoğu kişinin aklına kanser riskini getirse de kanserle WBC değerleri arasında doğrudan bir ilişki bulunmaz. Ancak, lenfoma ve lösemi gibi bazı kanser türlerinde WBC değerinin normalden düşük veya yüksek olduğu görülebilir.
WBC Değeri Kaç Olursa Tehlikeli Olabilir?
Beyaz kan hücresi değerleri yaşa göre değişiklik gösterir. 1 mm³ kanda bulunması gereken WBC normal değerleri yaş gruplarına göre şu şekildedir:0-1 ay arası: 9000 – 30 0002-12 ay arası: 5000 – 19 5001-3 yaş arası: 6000 – 17 5004-5 yaş arası: 5500 – 15 0006-15 yaş arası: 4500 – 13 00015 yaş ve üzeri: 4000 – 10 000İlgili yaş gruplarında WBC değerinin bu değer aralığının dışında çıkması durumunda WBC değerinin normalden daha düşük ve yüksek olmasına bağlı olarak çeşitli sağlık sorunları görülebilir. Bu nedenle, yapılacak tam kan sayımı sonrasında mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.
WBC Yüksekliği & Düşüklüğü
Lökopeni, WBC düşüklüğüne işaret ederken, lökositoz WBC yüksekliğini ifade eder. Bu iki rahatsızlığın da farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıktığı söylenebilir. Enfeksiyon dışında görülen bazı iltihaplanmalar, kullanılan bazı ilaçların yan etkileri, sigara, kemik iliği problemleri ve lösemi gibi nedenlere bağlı olarak beyaz kan hücresi değerleri normalden düşük veya yüksek olabilir. Bu nedenlerin yanı sıra, WBC değerinin normalden yüksek çıkmasına neden olan diğer faktörler şu şekildedir:•Enfeksiyon•Hemoliz•Alerjik hastalıklar•Kemik iliği kanseri (lösemi ve lenfomalar)•Hormon bozuklukları•Stres•Kalp krizi•Dalağın ameliyatla alınmış olması•Aşırı egzersiz•Kronik böbrek yetmezliği•Şeker komasına girmeBunun dışında, hamilelik boyunca beyaz kan hücresi değerlerinde normale göre birtakım farklılıklar görülebilir. Hamilelikte bu değerler altta yatan herhangi bir hastalık olmamasına rağmen 13-15 bin arasında olabilir. Bu değerler hamilelik süresince takip edilmeli ve değerlerdeki bu farklılığın herhangi bir kan hastalığından kaynaklanıp kaynaklanmadığı araştırılmalıdır. Altta yatan bir neden olmadığı durumlarda, doğumdan 2 hafta sonra beyaz kan hücresi değerleri normale döner.
Beyaz Kan Eksikliği (Lökopeni) Olanlar Ne Yemeli?
Beslenme bozuklukları beyaz kan eksikliğine neden olabileceği gibi bazı vitaminlerin vücutta yeteri kadar bulunmaması da beyaz kan hücre sayısını azaltabilir. Bu durumun önüne geçilmesi için öncelikle beyaz kan eksikliğinin altında yatan neden araştırılmalı ve buna uygun bir beslenme planı oluşturulmalıdır. Ayrıca, vitamin eksikliğinden kaynaklı beyaz kan eksikliği vakalarında, doktor kontrolünde B12 vitamini, çinko, balık yağı, folik asit, E vitamini ve selenyum takviye olarak alınabilir.
Beyaz Kan Eksikliği (Lökopeni) Tedavisi
Beyaz kan eksikliği tedavisi için öncelikle yukarıda belirtildiği gibi bu duruma sebep olan etken bulunmalı ve buna göre tedavi planı şekillendirilmelidir. Nezle ve grip gibi viral hastalıklardan kaynaklanan beyaz kan eksikliği vakalarında genellikle altta yatan hastalık geçtikten sonra beyaz kan hücresi değerleri normale döner. Bağışıklık sistemindeki problemlerden kaynaklanan beyaz kan eksikliği durumunda ise bağışıklık sistemini güçlendirici ilaçlar kullanılmalıdır. Bir ilacın yan etkisi olarak ortaya çıkan beyaz kan eksikliğinde ilaca ara verilmeli ve kan değerlerinin normale dönmesi beklenmelidir. Kemoterapi ve/veya radyoterapinin neden olduğu WBC eksikliği vakalarında da bu durum geçerlidir. Kanser tedavisi sırasında kullanılan bu yöntemlere ara verilmeli ve WBC değerlerinin normale dönmesi sağlanmalıdır.Bu tedavi yöntemlerinin dışında, kişinin sağlıklı beslenmesi ve kendini çok yormaması da büyük önem taşır. Tedavi süresince hastanın doktora danışmadan ilaçlarını bırakmaması ve doğruluğu kanıtlanmamış bitkisel tedavi yöntemlerini denememesi gerekir.
