CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

1923 yılından 1950 yılına dek iktidarda kalan Cumhuriyet Halk Partisi, son 20 yıldır devam eden AK Parti iktidarı boyunca ana muhalefet partisi adı altında siyasi varlığını devam ettiriyor.11. seçimdir cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan karşısında kazanamayan cumhuriyet halk partisi genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak olan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde,6'lı masada olarak bilinen millet ittifakını ortak adayı olarak açıklanmasından sonra vatandaşlar internet sitelerinde CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu, CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler? diye araştırmaya başladı. işte detaylar.

CHP EN SON NE ZAMAN İKTİDAR OLDU? CHP KAÇ YILINDA İKTİDAR OLDU?

1979 yılından bu tarihe dek, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 10 seçimi ardında bıraktı.

Türkiye'de çok partili siyasi hayata geçilmenin ardından tam 17 genel seçim yaşadı. Bunlardan ilki (21 Temmuz 1946 seçimi), çok partili hayata geçiş sürecine adaptasyon sağlanamadığından ve yeni kurulan partilerin örgütlenmelerine fırsat verilmediğinden, 1946 genel seçimi ile CHP’nin yasaklı olduğu dönemde (1980-1992) yapılan ve bu nedenle katılamadığı 3 seçimi hariç tutarsak, bu partinin bugüne kadarki performansını ölçebileceğimiz tam 13 genel seçimden bahsedebiliriz.

Bu 13 seçimde seçmenler sandığa toplam 249 milyon 41 bin 262 geçerli oy pusulası attılar. Bu pusulaların 58 milyon 999 bin 992’sinde mühür CHP’den yana basılmıştı. Yani Türkiye’nin çok partili döneminde CHP’den yana kullanılan oylar toplam geçerli oyların % 23.6’sına tekabül ediyor.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

Türkiye’nin 1950’den bu yana yaklaşık 65 yıllık sandık deneyimi var. Bu sürede CHP hiç tek başına iktidar görmedi. Toplam hükümet faaliyeti de yaklaşık 6 yıl. Bu 6 yıllık sürenin 4 yıl 9 ayı koalisyon hükümetleri içinde, 14-15 ayı da azınlık hükümeti içinde geçmiştir. Yani CHP bu dönemin sadece % 9.2’sinde iktidardadır.

CHP son kez hükümet etme fırsatını Bülent Ecevit’in başbakan olduğu 42. TC hükümeti (5 Ocak 1978 – 12 Kasım 1979) ile yakalamıştı. Buradan şu sonuca varabiliriz; CHP son 35 yıldır iktidara gelemiyor.

Son CHP hükümetinin 41 kişilik Bakanlar Kurulundan 25’inin ömrü CHP’yi bir kez daha hükümet ederken görmeye yetmedi. O kabineden bugün hayatta olan sadece 16 kişi var.

CHP son kez hükümetteyken Türkiye’nin nüfusu 43 milyondu.

Son kez hükümet olduğu 1979’dan bu yana geçen 35 yıllık sürede CHP’yi zaferle tanıştıramamış, iktidar yüzü gördürememiş tam 4 genel başkan görev yaptı. Bu genel başkanlar içinde en uzun süreyle görev yapanı 15 yıl 8 ay ile Deniz Baykal oldu. CHP bu 4 başkanla 1979 yılından bu yana 5’i genel, 5’i yerel olmak üzere 10 seçimde seçmen karşısına çıktı. Ve hepsinde yenildi, yani hiç birinde birinci parti çıkamadı. Hatta bu seçimlerden birinde (1994) % 4, birinde de (1999) % 8 oy aldı.

CHP bu geçen 35 yıl zarfında 20 kez “kurultay heyecanı” yaşadı. Bunlardan 10’u olağan, 10’u olağanüstü kurultaylardı. Yani CHP iktidara yürüyeceği istikameti ve politikaları yeniden belirlemek, tasarlamak için tam 20 kez fırsat kullandı. Ne olağan ne de olağanüstü bir iktidar çıkarabildi bu kurultaylardan.

Özetle, 1979’dan bu yana CHP 10 seçim, biri 15 yıl görev yapan 4 genel başkan, 20 kurultay, % 25 oy ve 35 yıllık muhalefet mahkumiyeti gördü.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

CHP'NİN İKTİDAR OLDUĞU DÖNEMLER

Mustafa Kemal Atatürk tarafından 9 Eylül 1923’te önce ‘Halk Fırkası’ adıyla kurulan parti, 1924 yılında ‘Cumhuriyet Halk fırkası’, 1935 yılında da ‘Cumhuriyet Halk Partisi’ adını aldı.

Partinin amblemi, ilkelerinin her birini temsil eden 6 oktan oluşmaktadır. Cumhuriyet Halk Partisi, partinin ilk genel başkanı Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde, Türkiye Cumhuriyeti’ne ulusal bağımsızlığını kazandırmış, Cumhuriyeti kurmuş ve ulusal birliğin sembolü olmuştur.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

29 Ekim 1923 tarihinde Halk Fırkası üyesi 158 Milletvekili Cumhuriyetin ilanının altına imza atarken, Mustafa Kemal Atatürk’ü de ilk Cumhurbaşkanı olarak seçmiştir.

Cumhuriyet Halk Partisi’nin 15 Ekim 1927 yılında düzenlenen İkinci Kurultayı’nda Mustafa Kemal Atatürk Nutuk’un hepsini okumuş ve fırkanın değişmez reisi Mustafa Kemal olarak belirlenmiştir. Bu kurultayda Başvekil İsmet İnönü, Umumi Reis yardımcılığına atanmıştır.

1936 yılında yayımlanan bir genelge ile bütün illerde parti il başkanlığı valilikle birleştirilmiş ve İçişleri Bakanı resmen Parti Genel Sekreterliği görevini üstlenmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk döneminde kurulan CHP hükümetleri sırasıyla:

I. İsmet İnönü Hükûmeti (30 Ekim 1923 - 6 Mart 1924)
II. İsmet İnönü Hükûmeti (6 Mart 1924 - 22 Kasım 1924)
Ali Fethi Okyar Hükûmeti (22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925)
III. İsmet İnönü Hükûmeti (3 Mart 1925 - 1 Kasım 1927)
IV. İsmet İnönü Hükûmeti (1 Kasım 1927 - 27 Eylül 1930)
V. İsmet İnönü Hükûmeti (27 Eylül 1930 - 4 Mayıs 1931)
VI. İsmet İnönü Hükûmeti (4 Mayıs 1931 - 1 Mart 1935)
VII. İsmet İnönü Hükûmeti (1 Mart 1935 - 1 Kasım 1937)
I.Celal Bayar Hükûmeti (1 Kasım 1937 - 11 Kasım 1938)

Cumhurbaşkanı ve CHP Genel Başkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün 10 Kasım 1938 Perşembe günü vefatından sonra TBMM 11 Kasım 1938 günü toplandı ve CHP Malatya milletvekili Mustafa İsmet İnönü toplantıya katılan 348 üyenin oybirliği ile Türkiye Cumhuriyeti'nin II. Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Vefatının ardından Mustafa Kemal Atatürk, ‘Ebedi Sef’ ilan edilmiştir.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

II. Dünya Savaşı yıllarında kurulan CHP hükümetleri:

II. Celal Bayar Hükümeti (11 Kasım 1938 - 25 Ocak 1939)
I. Refik Saydam Hükümeti (25 Ocak 1939 - 3 Nisan 1939)
II. Refik Saydam Hükümeti (3 Mart 1939 - 9 Temmuz 1942)
I. Şükrü Saraçoğlu Hükümeti (9 Temmuz 1942 - 9 Mart 1943)
II. Şükrü Saraçoğlu Hükümeti (9 Mart 1943 - 7 Ağustos 1946)

Cumhuriyet’in ilk yıllarından 1945 yılına kadar Türkiye’de tek parti olarak Cumhuriyet Halk Partisi iktidarını sürdürmüştür.

7 Ocak 1946'da Celâl Bayar genel başkanlığında Demokrat Parti’nin kurulmasının ardından 1946 Türkiye Genel Seçimleri yapılmış ve CHP’nin yüzde 70 çoğunlukla kazandığı bu seçimler, açık oylama gizli sayım yapılmasından dolayı ‘Şaibeli Seçimler’ olarak anılmıştır.

1946-1950 yılları arası kurulan CHP hükümetleri:

Recep Peker Hükûmeti (7 Ağustos 1946 - 10 Eylül 1947)
I. Hasan Saka Hükûmeti (10 Eylül 1947 - 10 Haziran 1948)
II. Hasan Saka Hükûmeti (10 Haziran 1948 - 16 Ocak 1949)
Şemsettin Günaltay Hükûmeti (16 Ocak 1949 - 22 Mayıs 1950)

1950 yılında yapılan Türkiye Genel Seçimleri’nde, 1946’da kurulan Demokrat Parti büyük çoğunluklukla iktidarı CHP’den devralmıştır. DP’nin yüzde 53 oy aldığı bu seçimin ardından 11,5 yıl Cumhurbaşkanı olarak görev yapan İsmet İnönü, muhalefet lideri olmuştur.
2 Mayıs 1954’te yapılan seçimlerde ise Demokrat Parti yüzde 57,5 oy oranına ulaşırken, CHP yüzde 35’te kalmıştır.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?
Cumhuriyet Halk Partisi, 1954 yılında yüzde 35’te kalan oy oranını yüzde 41’e yükseltmiş, bu seçimler halkın Demokrat Parti’ye bir uyarısı olarak yorumlanmıştır.
27 Mayıs 1960 askeri darbesinin ardından 9 Şubat 1961’de partiler kurulmasına müsaade edilmiş, Temmuz 1961’de referanduma sunulan 1961 Anayasası halkın yüzde 61 oyu ile yürürlüğe girmiştir.

15 Ekim 1961’de yapılan seçimlerde hiçbir parti çoğunluğu sağlayamayınca Türkiye’de ilk kez koalisyon hükümeti kuruldu. Cemal Gürsel’in zorluklarla Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından 10 Kasım 1961’de İsmet İnönü Başbakan olarak görevlendirildi.

CHP Genel Başkanı İsmet İnönü 20 Kasım 1961'de Adalet Partisi ile cumhuriyet tarihinin ilk koalisyon hükümetini kurdu. Bu tarihten 1965 yılına kadar İsmet İnönü öncülüğünde 3 ayrı koalisyon hükümeti CHP tarafından kuruldu.

İsmet İnönü'nün kurduğu üç koalisyon hükümeti:

VIII. İnönü Hükûmeti (20 Kasım 1961 - 25 Haziran 1962)
IX. İnönü Hükûmeti (25 Haziran 1962 - 25 Aralık 1963)
X. İnönü Hükûmeti (25 Aralık 1963 - 20 Şubat 1965)

10 Ekim 1965 yılında yapılan seçimlerde, Süleyman Demirel öncülüğündeki Adalet Partisi (AP), Türkiye genelinde yüzde 52,8 oy alarak zaferle ayrıldı. Bu seçimin ardından Adalet Partisi tek başına iktidara gelirken, CHP içerisinde Bülent Ecevit ismi ön plana çıkmaya başlamıştı.
12 Mart 1971 Muhtırası’nın ardından 30 Haziran 1972'de toplanan 21. Olağan Kurultayı Başkanlıktan istifa eden İsmet İnönü'nün CHP Kurultayına son katılımına sahne oldu. İlk kez Sofya uçağının kaçırılmasının ardından 7 Mayıs 1972’de 709 oyla seçilen Bülent Ecevit, 1085 delegeden 1032'sinin oyunu alarak tekrar Genel Başkanlığa seçildi. 6 Kasım 1972’de ise İsmet İnönü partiden ve milletvekilliğinden istifa etti. Bu istifa ile birlikte CHP’de bir dönem kapanmış oldu.

1973 Türkiye Genel Seçimleri’nde CHP yüzde 33 oyla zafer elde ederken, bu yükseliş 9 Aralık 1973’te yapılan Yerel Seçimlerde de sürdü.
Bülent Ecevit 26 Ocak 1974'te, Necmettin Erbakan'la Cumhuriyet Halk Partisi-Millî Selamet Partisi (MSP) koalisyon hükümetini kurdu. İleriki yıllarda CHP genel başkanı olacak olan Deniz Baykal bu hükümette Maliye Bakanı olarak, ileride CHP genel sekreteri olacak Önder Sav ise Çalışma Bakanı olarak görev almıştır.
Kıbrıs Harekâtı’nın ardından 18 Eylül 1974'te CHP-MSP hükümetinin istifasını verdi. Erken seçim kararı alan Ecevit’e diğer partiler katılmayınca uzun süren bir hükümet bunalımı yaşandı.

Hükümet bunalımı ancak 12 Nisan 1975'te sona erdi. Süleyman Demirel Başbakanlığında AP, MSP, MHP ve CGP, I. Milliyetçi Cephe Hükümeti kuruldu.
1977 Türkiye Genel Seçimleri’nden buruk biçimde çıkan Cumhuriyet Halk Partisi, Bülent Ecevit’in öncülüğünde 21 Haziran 1977 günü azınlık hükümetini kurdu.
Bu dönemde yaşanan mali kriz Türkiye’nin iflası olarak yorumlanırken, ülkede yaşanan kanlı olayların ardından CHP'nin oyları % 41'den %29'a düştü. 16 Ekim'de başbakan Ecevit istifa etti. Hükûmeti kurma görevini alan Süleyman Demirel 12 Kasım 1979'da azınlık hükümetini kurdu.
Cumhurbaşkanı seçimi krizi, cinayetler, boykotlar, öğrenci olayları birbirini izlerken 12 Eylül 1980 sabahı Türkiye yeni bir darbe sabahına uyandı.

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve kuvvet komutanlarının oluşturduğu Millî Güvenlik Konseyi ülkenin tek hakimiydi. CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit ve AP Genel Başkanı Süleyman Demirel Gelibolu'daki Hamzaköy tesislerinde gözetim altına alındı. MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan ve MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş ise İzmir-Uzunada'ya gönderildi.
30 Ekim 1980 günü Bülent Ecevit, CHP Genel Başkanlığı’ndan istifa etti. MGK bir yıl sonra, 16 Ekim 1981'de tüm siyasi partilerle birlikte Cumhuriyet Halk Partisi'ni de kapattı. Böylece Türkiye Cumhuriyeti tarihinde CHP'nin ilk dönemi sona erdi.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

Bülent Ecevit'in 1970'lerde kurduğu CHP hükümetleri:

I. Ecevit Hükümeti (26 Ocak 1974 - 17 Kasım 1974)
II. Ecevit Hükümeti (21 Haziran 1977 - 21 Temmuz 1977)
III. Ecevit Hükümeti (5 Ocak 1978 - 12 Kasım 1979)

12 Eylül’ün ardından yasaklanan siyasi etkinliklere 7 Kasım 1982 yılında anayasanın halkoylamasına sunulmuş, anayasa yüzde 91,3 oyla kabul edilirken, aynı oylama ile Millî Güvenlik Konseyi (MGK) ve Devlet Başkanı Kenan Evren de 7. cumhurbaşkanlığına seçilmiştir. 1983 yılı ortalarında siyasi faaliyetlere izin verilmiş, MGK’nin sıkı denetimi altında yapılan seçimlere yalnızca Turgut Özal'ın başında bulunduğu ANAP, Necdet Calp'in başında bulunduğu Halkçı Parti ve Turgut Sunalp'in Milliyetçi Demokrasi Partisi katılabilmiştir. 6 Kasım 1983 seçimleri sonucunda ANAP % 45 oy alarak tek başına iktidara geldi ve Turgut Özal yeni hükûmeti kurarken CHP seçmenine seslenen Halkçı Parti yüzde 30 oy almıştır.
1984 – 1987 seçimlerinde ANAP tek başına iktidar olurken, 1985 Haziran ayında Aydın Güven Gürkan, Halkçı Parti genel başkanı seçilmiştir. Bu tarihten itibaren 1995 yılına gelindiğinde ise CHP’de Deniz Baykal dönemi başlamıştır.
Deniz Baykal, yaklaşık birer yıllık iki kısa kesintiyle (1995, 1999-2000) de olsa, yaklaşık 15 yıl 8 ay genel başkanlık yapmıştır. Baykal halen CHP milletvekili olarak Meclis’te yer almaktadır. 3 Mayıs 1992'de CHP'nin hayatta olan son genel yönetim kurulu üyeleri bir bildiri yayımladılar. Bu bildiri ile CHP tabanı bu bildiriyle hareketlendi, Cumhuriyet Halk Partisi yeniden açılıyordu. Gençlik kollarının bir araya gelmesinin ardından Cumhuriyet Halk Partisi'nin doğum tarihi de belirlenmişti: 9 Eylül 1992.
Tekrar açılan Cumhuriyet Halk Partisi’nin 25. Olağan Kurultay'ında, Deniz Baykal ve Erol Tuncer'in girdiği genel başkanlık yarışını 679 oyla Deniz Baykal kazandı.

26 Mart 1994 seçimlerinde büyük hüsrana uğrayan CHP’de, solun birleşmesi kararının ardından Genel Başkanlık koltuğuna oy birliği ile Hikmet Çetin oturdu.
DYP – CHP hükümetinde Deniz Baykal Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı olarak yer aldı.
18 Nisan 1999 günü yapılan genel ve yerel seçimlerde Bülent Ecevit'in DSP'si oyların %22.18'ini alarak birinci parti oldu ve CHP'yi askeri darbeler dönemi dışında ilk defa meclis dışına itti. CHP, TBMM dışında olmasına rağmen iktidardaki koalisyona karşı muhalefetini sürdürdü.

Türkiye’nin önemli dönüm noktalarından olan 2001 krizinde ekonominin teslim edildiği Kemal Derviş’in CHP’ye geçmesi ile parti hız kazanırken, 2002 seçimlerine umutla giren parti 3 Kasım 2002 genel seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan'ın başında olduğu Adalet ve Kalkınma Partisi tek başına iktidara gelmesi ile büyük hüsran yaşadı.

2007 Türkiye Genel Seçimleri’nde CHP’nin oyu yüzde 20’lere kadar çıksa da tek başına iktidar olmaya yetmedi.

22-23 Mayıs 2010 tarihlerinde toplanacak olan 33. Olağan Kurultay'a iki haftadan az bir süre kala Genel Başkan Deniz Baykal hakkında ortaya atılan kaset iddialarının ardından partide ismi öne çıkan CHP grup başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu, 22 Mayıs 2010 partinin başına geçti.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

CHP İKTİDARINDA YAPILANLAR

1923
•Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu kuruldu.

1924
•Gölcük'te ilk tersane ünitesi kuruldu.
•Devlet Demiryolları kuruldu.
•İstanbul - Ankara arasında ilk yolcu uçağı seferi yapıldı.
• Türkiye İş Bankası kuruldu. (İş Bankası özel bir bankadır, devlet bankası değildir.)
• ilk planlı şehir olarak tanzim edildi.
• Türkiye Tütüncüler Bankası kuruldu.
• İlk milli sigorta Anadolu Sigorta faaliyete geçti.
• Bursa'da Karacabey Harası kuruldu.
• İstanbul'da Liman İşleri inhisarı kuruldu.
• 1920'de Atatürk tarafından kurulan Anadolu Ajansı, Anonim Şirkete dönüştürüldü.
• Gazi Orman Çiftliği kurulmaya başlandı.

1925
• Eskişehir Cer Atölyelerinde demiryolu malzemesi üretecek birimler hizmete girdi.
• Adana Mensucat Fabrikası üretime başladı.
• Türkiye'nin ilk betonarme köprüsü Menderes Nehri üzerine yapıldı.
• İlk Cumhuriyet altını basıldı.
• Tayyare Cemiyeti'nin katkılarıyla Ankara'da Türk yapımı ilk planör uçuruldu.
• Şeker Fabrikaları kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.

1926
• Demir Çelik Sanayii’nin kurulmasına ilişkin kanun yayımlandı.
• Türk Telsiz Telefon Şirketi kuruldu.
• Eskişehir Uçak Bakım İşletmesi açıldı.
• Yabancı gemilere tanınan ayrıcalıkları kaldıran Kabotaj Kanunu yürürlüğe girdi.
• İlk şeker fabrikası Alpullu Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.
• Ankara otomatik telefonu işletmeye açıldı.
• İstanbul'da inşaat demiri üreten ilk haddehane açıldı.
• Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri kuruldu.
• Kayseri Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. (1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümetince kapatılana kadar bu fabrikada toplam 112 savaş uçağı üretildi.)
• Bakırköy Çimento Fabrikası kuruldu.
• Uşak Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.

1927
• Teşviki Sanayi Kanunu kabul edildi.
• Bünyan Dokuma Fabrikası hizmete girdi.
• Ankara - Kayseri demiryolu açıldı.
• Samsun - Havza - Amasya demiryolları açıldı.
• Bursa Dokumacılık Fabrikası açıldı.
• İlk basketbol ligi düzenlendi.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

1928
• Anadolu Demiryolu Şirketi yabancılardan satın alındı.
• Haydarpaşa-Eskişehir-Konya ve Yenice-Mersin Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• Ankara Çimento Fabrikası açıldı.
• Ankara Numune Hastanesi açıldı.
• Refik Saydam Hıfzısıhha Enstitüsü kuruldu.
• İstanbul Bomonti'de Türk Mensucat Fabrikası hizmete girdi.
• Amasya - Zile demiryolu açıldı.
• Malatya Elektrik Santralı açıldı.
• Kütahya - Tavşanlı demiryolu açıldı.
• İstanbul'da Üsküdar, Bağlarbaşı ve Kısıklı'da tramvay hatları açıldı.

1929
• Gaziantep'te Mensucat Fabrikası işletmeye açıldı.
• Mersin- Adana demiryolu yabancılardan satın alındı.
• Ayancık Kereste Fabrikası açıldı.
• Trabzon Vizera Hidroelektrik Santralı hizmete girdi.
• İstanbul'da Fatih-Edirnekapı tramvay hattı hizmete girdi.
• Anadolu-Bağdat, Mersin- Tarsus Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• Haydarpaşa Limanı yabancılardan satın alındı.
• Kütahya- Emirler, Fevzipaşa-Gölbaşı demiryolları açıldı.
• Paşabahçe Rakı ve İspirto Fabrikası hizmete girdi.(Bu yıllardaki dünya ekonomik krizini de hatırlatmakta fayda var. (Almanya’da o dönemde bir ekmek iki milyon mark!)

1930
• Ankara - Sivas Demiryolu Hattı ulaşıma açıldı.
• Mecidiyeköy Likör ve Kanyak Fabrikası açıldı.
• Kayseri - Şarkışla demiryolu açıldı.
• İstanbul Galata Köprüsü'nden 70 yıldan beri alınan köprü geçiş ücreti kaldırıldı.

1931
• Bursa- Mudanya demiryolu yabancılardan satın alındı.
• Gölbaşı - Malatya demiryolu açıldı.
• Tekel Genel Müdürlüğü kuruldu.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuruldu.

1932
• Devlet Sanayi Ofisi (DSO) kuruldu.
• Samsun- Sivas demiryolu açıldı.
• Diyarbakır Tekel Rakı Fabrikası işletmeye açıldı.
• Sanayi Teşvik Kanunu ile toplam 1473 işletme teşvikten yararlandırıldı.
• İzmir Rıhtım İşletmesi yabancılardan satın alındı.
• Türkiye Sanayi Kredi Bankası kuruldu.
• Kütahya - Balıkesir demiryolu açıldı.
• Ulukışla - Niğde demiryolu açıldı.

1933
• Eskişehir Şeker Fabrikası açıldı.
• Sümerbank resmen faaliyete geçti.
• İstanbul - Ankara arasında düzenli uçak seferleri başladı.
• Adana-Fevzipaşa demiryolu açıldı.
• Ulukışla - Kayseri demiryolu açıldı.
• Yerel Yönetimlere finansal yardım için İller Bankası kuruldu.
• Zonguldak Yatırım Bankası ve Kayseri Milli İktisat Bankası kuruldu.
• Havayolları Devlet İşletmesi kuruldu.
• Samsun- Çarşamba demiryolu hattı yabancılardan satın alındı.
• Halk Bankası kuruldu.
• Ankara'da Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı.

1934
• Bandırma- Menemen- Manisa demiryolu yabancılardan satın alındı.
• İzmir -Kasaba demiryolu yabancılardan alınarak devletleştirildi.
• Keçiborlu Kükürt Fabrikası üretime başladı.
• Turhal Şeker Fabrikası açıldı.
• Isparta Gülyağı Fabrikası üretime başladı.
• Kayseri Uçak ve Motor Fabrikasında yapılan ilk uçağın deneme uçuşu yapıldı.
• Basmane (İzmir) - Afyon demiryolu yabancılardan satın alındı.
• Sümerbank Bakırköy Bez Fabrikasının açılışı yapıldı.
• İlk Süttozu Fabrikası Bursa'da açıldı.
• Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası işletmeye açıldı.
• Demiryolu Elazığ'a ulaştı.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

1935
• Aydın Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• Amortisman Sandığı kuruldu.
• MTA (Maden Teknik Arama) Enstitüsü kuruldu.
• ETİBANK kuruldu.
• Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. kuruldu.
• Türkkuşu kuruldu.
• İstanbul Rıhtım Şirketi yabancılardan satın alındı.
• Ankara'da troleybüs hattı işletmeye açıldı.
• Fevzipaşa - Ergani - Diyarbakır demiryolları açıldı.
• Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası üretime başladı.
• Zonguldak Türk Antrasit Fabrikası işletmeye açıldı.
• Afyon - Isparta demiryolu açıldı.
• Sümerbank Kayseri Dokuma Fabrikası'nın açılışı yapıldı.
• Ankara Mamak'ta Gaz Maskesi Fabrikası açıldı.

1936
• Kabotajın Deniz Yolları İdaresi'ne geçmesi sağlandı.
• Ankara Çubuk Barajı açıldı.
• Edirne-Sirkeci Şark Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• Haydarpaşa Numune Hastanesi hizmete girdi.
• Sümerbank Malatya İplik ve Bez Fabrikası kuruldu.
• İzmit Kâğıt ve Karton Fabrikası hizmete girdi.
• Elazığ Şark Kromları İşletmesi kuruldu.
• İzmir Havagazı Şirketi yabancılardan satın alındı.
• İstanbul Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.
• SEKA'nın İzmit'teki fabrikasında ilk kâğıt üretildi.

1937
• Sümerbank Konya Ereğlisi Dokuma Fabrikası üretime başladı.
• Kozlu Kömür İşletmeleri yabancılardan satın alındı.
• Çatalağzı - Zonguldak demiryolu açıldı.
• Ankara'da ilk Bira Fabrikası kuruldu.
• Toprakkale - İskenderun demiryolu yabancılardan satın alındı.
• Ankara'da Motorlu Tayyarecilik Okulu açıldı.
• Urfa'da Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği açıldı.
• Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası açıldı.
• Denizbank kuruldu.
• İstanbul ve Trakya Demiryolları yabancılardan satın alındı.
• Diyarbakır - Cizre Demiryolu açıldı.
• Yozgat Termo-Elektrik Santralı hizmete verildi

1938
• Gemlik Suni İpek Fabrikası açıldı.
• İzmir Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.
• Ankara Radyoevi hizmete girdi.
• Divriği Demir Madenleri üretime başladı.
• Bursa Merinos Fabrikası faaliyete geçti.
• Murgul Bakır İşletmeleri satın alındı.
• Devlet Havayolları Genel Müdürlüğü kuruldu.
• Eskişehir İspirto Fabrikası açıldı.
• İstanbul Elektrik Şirketi yabancılardan satın alındı.
• Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kuruldu.
• Sivas - Erzincan demiryolu açıldı.
• Giresun'da Fiskobirlik kuruldu.

1939
• Ergani Bakır İşletmesi hizmete girdi.
• Karabük Demir Çelik Kok Fabrikası üretime başladı.
• İstanbul'da yabancıların işlettiği Tramvay Şirketi tesislerini hükümete devretti.
• İstanbul'daki Tünel İşletmesi tüm tesislerini hükümete devretti.
• Bursa ve Mersin elektrik tesisleri devletleştirildi.
• Adana Elektrik Şirketi devletleştirildi.
• Sivas Demiryolu Makineleri Fabrikası kuruldu.
• Aydın'da 4000 köylüye toprak dağıtıldı.
• İstanbul'da İETT kuruldu.
• Karabük Demir Çelik Fabrikası Yüksek Fırınları hizmete girdi.
• Ankara Havagazı Şirketi devletleştirildi.
• Karabük Demir Çelik Boru Fabrikaları hizmete girdi.
• İlk Türk denizaltısı Haliç'te denize indirildi.
• Sivas - Erzurum demiryolu açıldı. (Cumhuriyetin ilk 15 yılında yapılan demiryolu 3.000 km.ye ulaştı.)
• Tekirdağ Şarap Fabrikası hizmete açıldı.

1940
• Kozabirlik kuruldu.
• Türk Petrol Şirketi kuruldu.
• Ereğli Kömür İşletmesi kuruldu.
• Haliç’te yapılan ikinci Türk denizaltısı donanmaya katıldı.
• Garp Linyitleri İşletmesi kuruldu.

1941
• Gebere Barajı açıldı.
• Petrol Ofisi kuruldu.
• Türk Hava Kurumu Ankara'da uçak fabrikası kurdu.
• THY Yurtiçi uçuş merkezlerini 11'e çıkardı.
• Elazığ'da Cüzzam Hastanesi açıldı.

1942
• Ankara Etimesgut'ta üretilen ilk Türk uçağı deneme uçuşları yaptı.
• Dalaman ve Hatay Devlet Üretme Çiftlikleri kuruldu.
• Bursa, Denizli, Mersin, Çorum ve Urfa'da Kız Sanat Enstitüleri açıldı.
• İlk büyük Türk ilaç fabrikası Eczacıbaşı İlaç Fabrikası Levent'te açıldı.

1943
• Ticaret ve Sanayi Odaları, Esnaf Odaları ve Ticaret Borsası Kanunu kabul edildi.
• Zonguldak - Kozlu demiryolu açıldı.
• İstanbul'da Atatürk Bulvarı açıldı.
• Ankara'da Gençlik Parkı açıldı.
• Diyarbakır - Batman Demiryolu açıldı.
• Seyhan Regülatörü açıldı.
• Sivas Çimento Fabrikası açıldı.
• Ankara Fen Fakültesi açıldı.

1944
• Türkiye Zirai Donatım Kurumu (TZDK) kuruldu.
• İzmit Klor Alkali Fabrikası hizmete girdi.
• İzmit Selüloz Fabrikaları işletmeye alındı.
• Türk Hava Kurumu'nun Ankara'daki uçak fabrikasında 140 eğitim uçağı, ambulans uçakları ve çok sayıda planör üretildi. (Ankara, Kayseri ve Eskişehir'deki Uçak ve Uçak Motoru Fabrikalarının tamamı 1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümeti tarafından kapatılmıştır.)
• İzmit'te Gazete ve Sigara Kâğıdı Fabrikası açıldı.
• Yeşilköy'de yerli sermaye ile üretilen ilk Türk özel yolcu uçağının denemesi yapıldı.
• Mersin Limanı hizmete açıldı.
• Gaziantep Havaalanı açıldı.
• Fevzipaşa - Malatya, Diyarbakır - Kurtalan demiryolu hizmete girdi.
• Sakarya'da Ziraat Alet ve Makineleri Fabrikası üretime başladı
• İzmir'de Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu açıldı.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?

1945
• Şirketi Hayriye devlet tarafından satın alındı.
• İskenderun Limanı hizmete girdi.
• Türkiye ilk defa yerli ampul üretimine başladı.
• Çiftçiyi ve Köylüyü Topraklandırma Kanunu kabul edildi.
• Ormanlar koruma amacıyla devletin mülkiyetine geçti.
• İstanbul -Londra, İstanbul - Paris uçak seferleri başladı.

1946
• İşçi Sigortaları Kurumu yürürlüğe girdi.
• İstanbul - Ankara arasında yataklı tren seferleri başladı.
• Elazığ Tekel Şarap Fabrikası açıldı.

1947
• Heybeliada Sanatoryumu hizmete girdi.
• Açıkhava Tiyatrosu açıldı.
• Palu - Genç demiryolu açıldı.
• Rize Çay Fabrikası hizmete girdi.
• Eskişehir Demiryolu Takım Fabrikası hizmete girdi.

1948
• Köprüağzı - Maraş demiryolu açıldı. (Açılan son demiryolu hattı oldu, 1950 DP-Adnan Menderes hükümetinden itibaren demiryolu yapımları durduruldu.)
• Çatalağzı Termik Santralı hizmete girdi.
• Ankara Etimesgut'ta kurulan Uçak Motor Fabrikası hizmete girdi.

1949
• Porsuk Barajı açıldı.
• Emekli Sandığı kuruldu.
• İstanbul'da Kartal- Yalova araba vapuru hattı açıldı.
• Sümerbank Ateş Tuğla Fabrikası Filyos'ta açıldı.
• Muş'ta Alparslan Devlet Üretme Çiftliği kuruldu.
• Murgul Bakır İşletmeleri üretime başladı.

CHP'NİN MAL VARLIĞI

Mustafa Kemal Atatürk'ün vasiyetle Türkiye İş Bankası'nın kendine ait olan %28.1 oranındaki hissesini partiye bırakmıştır. Fakat bankanın elde ettiği gelirin CHP'ye düşen kısmı partiye değil Türk Dil Kurumu'na ve Türk Tarih Kurumu'na aktarılmaktadır. Parti sadece yönetimde söz sahibidir.

CHP en son ne zaman iktidar oldu? Kaç yılında iktidar oldu? | CHP iktidar dönemleri, yapılanlar neler?