Makyaj malzemelerinden tıraş köpüğüne, duş jelinden diş macunlarına dek birçok alanda kullanılan denek hayvanları, sosyal medyada yayımlanan bir kısa film sayesinde herkesi harekete geçirdi. Save Ralph (Ralph'i kurtar) isimli kısa filmin ardından tüm gözler hayvanları denek için kullanan markalara ve ülkemizde, bu konu hakkındaki kanunlara çevrilirken TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu’nun da hayvan deneyleri ile ilgili önemli uyarılarda bulunduğu ortaya çıktı.
Kısa filmde Ralph isimli bir tavşanın üzerinde yapılan deneyler sonucu gördüğü zarar anlatılırken video, kısa sürede çok sayıda sosyal medya kullanıcısında beğeni, yorum ve paylaşım topladı. Bunun üzerine TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu’nun hayvan deneyleri ile ilgili uyarı ve düzenleme teklifinde bulunduğu öğrenildi.
Hürriyet'ten Umut Erdem'in haberine göre, Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu'nun meclise sunduğu maddeler şöyle:
SAVE RALPH (RALPH'İ KURTAR) İZLEMEK İÇİN TIKLAYIN
Hayvan deneyi yapan markalar 2021 | Hangi markalar hayvanlar üzerinde deney yapıyor?
1- HEKİMLER YAPMIYOR
Komisyonumuza en fazla geri bildirimde bulunulan konulardan biri, hayvanlar üzerinde yapılan bilimsel çalışmalardır. Bu amaçla balık, amfibi, sürüngen, bıldırcın, sığır, koyun, keçi, domuz, tek tırnaklılar, tavşan, kobay, fare, sıçan, hamster ve diğer memeli/ kanatlı/ kemirgen hayvanlar kullanılmıştır. Cerrahi uygulamalar, ötanazi, ilaç enjeksiyonu gibi manipülasyonların sadece veteriner hekimler, yetkili teknik personel ve branşları çerçevesinde beşeri hekimler tarafından yapılması gerekirken, bu konuda belirgin bir sınırlama getirilmediği anlaşılmaktadır.
2- DENETİMLER YETERSİZ
Türkiye’de deney hayvanı yetiştirme, bulundurma, kullanım iznine sahip, 54 ilde toplam 135 merkez bulunmaktadır. Bu birimlerin yerel etik kurul oluşumu, araştırmalara izin verilmesi ve hayvan kullanımlarıyla ilgili aksaklıklarının bulunduğu, denetimlerin çok yetersiz olduğu, veteriner hekim istihdamının çoğu merkezde göstermelik olarak yapıldığı ve hayvan kayıtlarıyla ilgili belirsizliklerin had safhada olduğu bildirilmektedir. Hayvan kolluğu oluşturulduğu takdirde, deney merkezlerinin denetimi açısından da görevlendirilmeleri yararlı olacaktır.
3- KULLANIM İZNİ OLMAMALI
Deney hayvanı yetiştiren özel işletmelerin yerel etik kurul oluşturarak, deneysel araştırmalar yaptırabiliyor olması, denetim açısından önemli zafiyetler doğurmaktadır. Resmi kurumlar ve araştırma enstitüsü düzeyinde özel kuruluşlar dışındaki birimlere hayvan üretim izni verilmeli ancak hayvan kullanım izni verilmemelidir.
4- KAUÇUK KULLANILSIN
Deney hayvanı kullanımının azaltılması için üniversitelerde hayvanların eğitim materyali olarak kullanımının azaltılması teşvik edilmeli. Eğitim için hayvan ve canlı dokuya gereksinim duyulmayan alternatif model, yöntem ve laboratuvarların kurgulanması mevzuata bağlanmalıdır. Bu amaçla dünyada ve yurdumuzdaki bazı eğitim kurumlarında bilgisayar simülasyonları, eğitim videoları, plastik/ lateks/ kauçuk örnek, maket ve mankenler, şemalar, bağışlanmış kadavraların kullanıldığı laboratuvarlar ve uygulama dersleri bulunmaktadır ve başarıyla uygulandığı anlaşılmaktadır.
5- ÖĞRENCİ MUAF TUTULMALI
Tıp ve veteriner hekimliği eğitiminde, öğrencilerin bazı uygulamalarda yer almamayı talep etmesi konusu da, hayvan haklarına ilişkin olarak değerlendirilmesi gereken bir konudur. Hayvanların ‘denek’ olarak kullanıldığı derslere etik ya da dini nedenlerle katılmak istemeyen öğrencilerin bu talebine ilişkin değerlendirme eğiticinin inisiyatifine bırakılmaktadır. Uygulama için alternatif yöntemler kabul edilmeli ya da böyle bir olanak sunulamıyorsa öğrenci o uygulamadan muaf tutulmalıdır. Öğrenci bu haktan yararlandırılmalıdır.
6- AKIBETLERİ BELİRSİZ
Yurdumuzda yapılan deneysel çalışmalar sonrasında ötanazi yapılmayan hayvanların akıbetinin belirsiz olduğu anlaşılmaktadır. Deneyden çıkan hayvanlara ilişkin bir denetim mekanizmasının kurgulanmadığı, bu hayvanların tekrar tekrar kayıt dışı çalışmalarda kullanılarak, istismar edilmesinin önü açıktır. Deneyden çıkmış hayvanların barındırılacağı bir mahal tanımlanmadığı ve aile yanına verme programlarının uygulanmadığı anlaşılmaktadır.
7- KEDİ - KÖPEK KULLANILMASIN
Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, başıboş kedi ve köpekler üzerinde deneysel çalışma yapılmasını bazı kriterlere bağlı olarak mümkün kıldığı için kamuoyunda kaygı oluşturmaktadır. Kedi ve köpeklerin deneylerde kullanılmasına olanak tanıdığı için, riskli bir madde olarak değerlendirilmiştir.
