TRT 1 ekranlarında yayınlanan Uyanış Büyük Selçuklu dizisinde Sultan Melikşah'ın hayatının canlandırılması büyük dikkat çekti. Sultan Melikşah'ın ölümü ile ilgili tarih kaynaklarında farklı bilgiler yazılmakla birlikte ölümünden sonra yerine sırasıyla 5 yaşındaki oğlu Mahmud, Berkyaruk, Muhammed Tapar ve Sencer geçtiği bilinmektedir. 38 yaşında ölen Melikşah'ın ölümüyle ilgili bir çok farklı bilgil vardır. İşte Sultan Melikşah ile ilgili merak edilenler.
SULTAN MELİKŞAH KİMDİR?
16 Ağustos 1055 pazar günü doğan Melikşah 18 yaşında tahta geçmiştir. Hükümdar olduğu dönem Büyük Selçuklu Devleti en parlak dönemini yaşamıştır. Melikşah'ın hükümdarlığını sürdürdüğü dönemde Büyük Selçuklu Devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Kendisine isyan eden amcasını bastıran Melikşah, Maveraünnehir ile Harzem'i ele geçirdi. Ünlü vezir Nizamülmülk, hükümdarın tahta çıkmasında ve zaferlerinde önemli bir rol oynamıştır. Melikşah döneminde Anadolu'nun dörtte üçü elde edilmiş ve Suriye'de büyük başarılar kazanılmıştır.
1076'da Kudüs Fatımîler'den, 1085'te Antakya, iki yıl sonra da Urfa Bizanslılardan alan Melikşah Halep ve Şam'ı da Selçuk idaresine geçirmiştir. Devletin hudutları Kaşgar'dan ve Seyhun mecrasından Akdeniz, Kızıl Deniz ve Umman Denizi'ne kadar genişlemişti. Bağdat'taki Abbasi Halifeleri de tamamıyla Selçuk İmparatorluğu'nun emri altında bulunuyordu. Yirmi sene hüküm süren I. Melikşah, cesareti gibi zekası ile, ilim sevgisi ve edebî seviyesiyle de tanınmıştır. Kendisi gibi bir Türk soyundan gelmiş olan Veziri Nizamülmülk ile birlikte hem bir çok memleketler almaya, hem de nehirlere köprüler, şehirlere kaleler ve su yolları gibi birçok eserler yapmaya muvaffak olmuştu.
Büyük İran şairi Ömer Hayyam onun sarayında himaye görmüş o devrin büyük fikir adamlarındandır.
Melikşah, Bağdat'ta bir rasathane kurmuş ve 1086 yılında başlayan ve dünyanın güneş etrafında dönmesi esasına dayanan bir takvim inkılabı yapmıştı ki buna "Celalî Takvimi" adı verilir.
Sarayında Türkçe konuşulmakla birlikte edebî dil Farsça idi. Kendisinin pek güzel rubaileri vardır. Celaleddin Melikşah'ın Berkiyaruk, Sencer, Mehmet adlı üç oğlu vardı ki üçü de hükümdarlık yapmışlardır.
Melikşah'ın en büyük ideali, bütün Müslüman devletleri bir bayrak altında toplayarak İslam Birliği'ni kurmaktı.
Melikşah zamanında Selçuklu İmparatorluğu en geniş sınırlarına ulaştı. Doğuda Seyhun Nehri ve Tanrı Dağları’ndan batıda Akdeniz ve Boğazlar’a, kuzeyde Kafkas Dağları’ndan güneyde Hint Denizi’ne kadar ulaşılmıştı. Melikşah döneminin en önemli iç olaylarından birisi de Hasan Sabbah’ın lderi olduğu Batıni hareketidir.
Hasan Sabbah, Alamut Kalesi’nde kurduğu yalancı cenneti ile bir tarikat kurmuş, tarikatına mensup fedailerle birçok Türk ve Müslüman ileri gelenlerine karşı suikastlar düzenlemeye başlamıştı.
Saltanatının son yıllarında Batıniler’le uğraşmıştır.
EŞLERİ KİMLERDİR?
Terken Hatun vardır. Terken Hatu nİbrahim Tamgaç Han'ın kızı, Ahmed, Davud, I. Mahmud ve Mah Melek Hatun'un annesidir.
Zübeyde Hatun vardır. Zübeyda Hatun da Emir Yakuti'nin kızı ve Berkyaruk'un annesidir.
Son olarak Taceddin Seferiyye Hatun.. Seferiyye Hatun ise Cariye kökenli, Muhammed Tapar ve Ahmed Sencer'in annesidir.
Terken Hatun
SULTAN MELİKŞAH NE ZAMAN VE NASIL ÖLDÜ?
Tarihçi Ebu'l Feda Sultan Melikşah'ın 1092/1093 (Hicri 485)'te Bağdad'da bir sürek avından sonra hastalanıp öldüğünü yazmaktadır.
Hamdullah Müstevfî-i Kazvînî "Târîh-i Güzîde" adlı eserinde Melikşah'ın Kasım 1092'de (Hicri Şevval 485'te) 38 yaşında iken Bağdad'da bir sürek avından sonra öldüğünü bildirmektedir.
Ermeni kronik-tarihçi Vardan'a göre 1092'de "barış seven sultan karısı tarafından zehirlenip" öldürülmüş ve babası Alparslan'ın yanında Merend'de gömülmüştür.
Kırakos Ganjaketsis yazdığı Ermenistan Tarihi eserinde Melikşah'ın 20 yıl hüküm sürüp Ermeniler dahil tüm tebaları için iyi işler yaptığını fakat karısı tarafından zehirlenerek öldürüldüğünü yazmaktadır.
Urfalı Matias adlı Hristiyan tarihçi ise Melikşah'ın 27 Şubat 1092 veya 25 Şubat 1093'te Bağdad'da karısı olan Semarkand sultanının kızı tarafından zehirlenip öldürüldüğünü ve babası Alparslan'ın yanında Marand'da defin edildiğini bildirmektedir.
MELİKŞAH'TAN SONRA YERİNE KİM GELDİ?
Sultan Melikşah’ın ölümünden kısa bir süre sonra Vezir Nizam’ül-Mülk de Batınîler tarafından öldürüldü. Şeklen Irak ve Horasan’daki Büyük Selçuklu Sultanları’na bağlı olmak üzere Kirman Selçukluları, Suriye Selçukluları ve Anadolu Selçukluları olarak İmparatorluk parçalandı. Melikşâh’tan sonra yerine 5 yaşındaki oğlu Mahmud tahta çıkarıldıysa da Berkyaruk onu tanımadı. Berkyaruk da 1104 yılında öldü. Yerine kardeşi Muhammed Tapar (1105-1118) Isfahan’da tahta çıktı. Tapar’dan sonra Selçuklu Devleti’nin son büyük hükümdarı Sultan Sencer (1118-1157) tahta çıktı.
Gurlular’ı, Karahanlılar’ı, Harezmşahlar’ı tekrar vergiye bağladı. Halifenin siyasi gücü ele geçirme çabalarına tekrar son verdi, O’na yalnızca dini görevleri bıraktı. Ancak Karahıtaylar’a 1141’de Katvan’da yenildi. Bu yenilgi Sultan Sencer için bir dönüm noktası oldu ve bir daha toplanamadı.
Sultan Melikşah 19 Kasım 1092’de öldükten sonra yerine 5 yaşındaki oğlu Mahmud tahta geçirilse de Berkyaruk bunu kabul etmemiştir. Berkyaruk’un da 1104 tarihinde ölmesi sonrasında tahta kardeşi Muhammed Tapar geçmiştir. Tapar’dan sonra Büyük Selçuklu’nun en büyük hükümdarı Sancar olmuştur. Sultan Sancar Gurlular'ı, Karahanlılar'ı, Harezmşahlar'ı tekrar vergiye bağlayarak gücünü ve savaş bilgisini kanıtlamıştır.
Karahıtaylar ile 1141’de yaptığı savaşta yenilen Sultan Sancar bu yenilgi sonrasında toparlanamayarak 1153 tarihinde göçebe olan Oğuzlar’ın isyanı sonrasında esir alınmıştır. 3 yıl esir hayatı yaşayan Sultan Sancar kurtulduktan sonra 1157 tarihinde 72 yaşında ölmüştür.
