İşveren tarafından hazırlanan işsizlik bildirgesinde geçirilen Kod 29 kavramı, çalışanlar için birçok hakkın ellerinden alınmasına neden olduğundan endişe verici bir hal aldı. İŞKUR'un Kod 29 gerekçesiyle işten çıkarılan kişilere işsizlik maaşı vermemesi ve işçi haklı olsa bile bunu davayla ispatlamak zorunda kalıp uzun yıllar uğraşı verdiği için kabus haline dönen Kod 29 hakkında merak edilen her şeyi haberimizde derledik. İşte detaylar...

KOD 29 NEDİR? İŞSİZLİK MAAŞINA ENGEL Mİ?

İhbar ve kıdem tazminatı ödemek istemeyen işveren işten çıkış gerekçesi olarak 4857 sayılı İş Kanunu’nun ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılığı düzenleyen maddesini gösterir. İşveren bu yolla bazen ihbar ve kıdem tazminatı ödemeleri için zaman kazanmayı, bazen de işçisini mahkemelerde süründürmek suretiyle cezalandırmak isteyebilir.

SGK işten ayrılış kodlarına göre 29 kodu: “İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” anlamına gelmektedir.

İşveren işten çıkardığı işçiler için Sosyal Güvenlik Kurumu’na ( SGK) 10 gün içinde işten ayrılış bildirgesi vermek zorunda. İşçiyi hangi gerekçe ile işten çıkardığını kod numarasıyla işaretliyor. Örneğin, askerlik gerekçesiyle çıkartılan işçi için 12, iş sözleşmesi sağlık gerekçesiyle işçi tarafından feshedilmişse 24 kodu işaretleniyor. İhbar ve kıdem tazminatı ödemek istemeyen işveren, iş akdini fesih sebebi olarak ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı göstermişse 29 numaralı kodu işaretliyor.

İŞKUR, işsizlik ödeneği için başvuru yapıldığında işten ayrılış bildirgesindeki kod numarasına bakıyor. 29 numaralı kod girilmişse işsizlik maaşı ödemiyor.

Kovid - 19 dolayısıyla, 15 Mart’tan sonra işsiz kalan fakat son 3 yılda en az 600 prim günü ve son 120 gün hizmet akdi ile çalışma koşulunu yerine getiremeyenlere, işsiz kaldıkları her gün için 39.24 TL nakdi ücret desteği verilmesi kararlaştırıldı. Bu haktan yararlanabilmek için de işçinin kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalması gerekiyor. Yani, işten çıkış gerekçesi olarak 29 numaralı kod gösterilenler nakdi ücret desteği de alamıyorlar.

İşverenin işçisini bu kod ile çıkarabilmesi için işçinin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25/II bendi kapsamında belirtilen fiillerden birini işlemesi gerekmektedir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 25/II bendinde belirtilen fiiller ise şöyledir:

İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı

Madde 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: ...

II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

             a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

             b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.

             c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

             d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.

             e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

             f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

             g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

             h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

             ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

KOD 29 MEMURİYETE ENGEL Mİ?

Kod 29 ile işten çıkarılmış olmak devlet memuru olarak atanmaya engel bir durum teşkil etmez. Zira Kamu Kurumları özel sektörde işten ayrılma nedenlerine bakmaz. Ancak yüz kızartıcı bir suçtan dolayı hüküm giymiş olup bu yüzden çıkış varsa bu durumda 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun memur olma genel şartlarına bakmak gerekir.

KOD 29 İTİRAZ

İşten ayrılış nedeni 29 olarak bildirilen işçi, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre işsizlik maaşına hak kazanamamakta ayrıca işvereninden de tazminat talep edememektedir. Fakat verilen bu kod işverenin tek taraflı bir beyanı olup aksi ispat edilebilir bir durumdur. İşveren söz konusu kodu sehven bildirdi ise işçinin hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren 10 gün içerisinde yani yasal bildirim süresinde işten ayrılış bildirgesindeki bu kodu düzeltebilmektedir. Bu 10 günlük yasal süre geçirildi ise işveren, işyeri tescilinin bulunduğu ilgili sosyal güvenlik merkezine dilekçe ile müracaat ederek bu kodun düzeltilmesini talep edebilir. İlgili sosyal güvenlik merkezi, işverenin bu talebini yerinde bulursa ve şüphe arz eden bir durum da yoksa (işçiyi işsizlik maaşından faydalandırmak gibi) düzeltebilir.

İşveren yukarıda belirtilen yöntemlerle söz konusu kodu değiştirmek istemez ise, işçinin iş mahkemesine başvurarak bu koddan çıkışının verilmesini gerektirecek bir fiil işlemediğini ispatlaması gerekecektir. Bu kodun yanlış verildiğini ispat etmesi durumunda, hem durumuna uygun işten çıkış kodu verilecektir hem de bu kodun verilmesi nedeniyle yararlanamadığı yasal haklarından geçmişe dönük olarak yararlanma hakkı elde edecektir. Bununla birlikte işverenden, kötü niyet tazminatı da talep edebilecektir.

29 kodunun verilmesi ile ilgili uygulamada sıkça karşılaşılan ve birçok denetime konu olan bir diğer sorun ise; işveren işçisine, iş akdini feshettiğini ve artık işe gelmemesi gerektiğini sözlü olarak belirtebilmektedir. Bu sözlü beyan üzerine işçi haklı olarak işe gitmemektedir. Fakat işveren her ne kadar sözlü olarak bu kişiyi işten çıkarmış olsa da işten ayrılış bildirgesini vermeyerek işçiyi devamsız durumuna düşürüp 29 koduyla işten çıkışını verebilmektedir. Bu durumlara karşı da işçinin dikkatli olması ve kendisine iş akdinin feshedildiğine dair yazılı bir bildirim olmadıkça işine devam etmesi gerekmektedir. İşverenin sözlü beyanı üzerine işçinin artık işyerine gitmesi mümkün değilse, iş akdinin sonlandırıldığına dair kendisine sözlü olarak iletilen bu durumun, gerekçeleri ile birlikte yazılı olarak iletilmesini veya işe devam edip-etmeyeceğinin tarafına yazılı olarak bildirilmesini noter aracılığı ile işverene ihtar çekerek talep edebilir. Fakat burada işçinin kanunda belirtilen ardı ardına iki iş günü devamsızlık yapmama durumuna dikkat etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde işveren haklı olarak, devamsızlıktan ötürü 29 koduyla işçinin işten çıkışını vereceğinden işçi, işsizlik maaşı başta olmak üzere birçok yasal haktan mahrum kalacak ve iş akdinin sözlü olarak işveren tarafından tek taraflı bir şekilde feshedildiğini ve verilen kodun yanlış olduğunu mahkemede ispatlamak zorunda kalacaktır.