Birçok insanın iş yaşamında sıklıkla karşılaştığı mobbingin ne anlama geldiği ve tüm detayları vatandaşlar tarafından merakla araştırılmaktadır. Bu kapsamda Mobbing ne demek? Kime, nasıl uygulanır? Cezası var mı? Kime şikayet edilir? sorularının cevapları merak ediliyor. Bizlerde sizler için bu soruların cevaplarını verdik. İşte detaylar...

MOBBİNG NE DEMEK?

“Mobbing” terimi, bir kişiyi taciz etmek, sindirmek, kabadayılık yapmak ya da rahatsız etmek için işbirliği yapan bir grup kişiyi ifade eder. Bir işyerinde, bir grup çalışanın, belirli bir çalışana yönelik düşmanca davranışlarda bulunduğunda ve bu çalışanın kendilerini güvende hissetmesini ve görevlerini yerine getirmesini zorlaştığında mobbing meydana gelir.

Mobbing ile uğraşan bireyler meslektaşları, üstleri veya astları olabilir. Bu davranış açık ve doğrudan, gizli ya da dolaylı olabilir.

TERS MOBBİNG NEDİR?

Ters mobbing, bir astın veya grup olarak astların üstlerine, kendilerine yapılan mobbing, kişisel anlaşmazlıklar veya politik oyunlar sonucunda kasıtlı olarak psikolojik tacizde bulunarak, işten ayrılmadan ziyade üstün hiyerarşik pozisyonunu bozmayı hedeflediği bir yıldırma eylemidir. Ters mobbingin uygulanmasında en yaygın olan yöntemler; asttan üste sabote etme, talimatlara uymama, kasti yanlış işlem yapma, asılsız söylentiler çıkarma ve bilgi saklama gibi eylemlerdir.

İŞTE MOBBİNG NEDİR?

Kişiden sürekli bilgi saklanarak kişiye güvenilmediği hissettirilir. Gruptan iyice izole olan kişinin mesleki yeterlilikleri sorgulanmaya başlanır ve kasten belirlenen süre içinde bitirilmeyecek görevler verilir.

Görmezden gelinerek görev ve yetkileri azaltılan kişi sürekli utandırılmaya başlanır. Sadece yöneticiler tarafından değil iş arkadaşları tarafından da uygulanan mobbing psikolojik bir şiddettir.

Paranoya ve kafa karışıklığına neden olan mobbing insanın mesleki benlik ve bütünlük duygularını zedeler. Sürekli huzursuzluk, korku, utanç ve öfke duygularını yoğun yaşatarak kişini kendin olan özgüvenini de düşürür.

MOBBİNG TÜRLERİ NELERDİR?

Tüm mobbing eylemlerinin, kötü niyetli niyet ve işyerinin düşmanlık ve taciz duygusu gibi, bu eylemlerin mağdur için yaptığı gibi, ortak noktaları vardır. Bazı mobbing örnekleri:

– Belirli bir çalışan hakkında bir söylenti yaymak
– İşçinin ofiste tecrit edilmesi
– Çalışanın görevlerini yerine getirmesini zorlaştırmak
– Çalışanın işten ayrılmasını sağlamaya çalışmak
– Konuşurken sözünün kesilmesi
– Küskünlükler
– Yok sayılma
– Lakap takma
– Görmezden gelinme
– Yapılan işin sabote edilmesi
– Sürekli suçlanma ve eleştirilme
– Uygunsuz şakalar yapılması
– Statünün süçümsenmesi
– Cinsel tacize maruz bırakılması
– Sözlü ya da yazılı tehdit
– Kaba ve kötü sözlerle rencide edilme
– Motivasyonun kırılmaya çalışılması
– İş performansının dışında işler verilmesi
– Alışılmış iş düzenini bozularak farklı işlere yönlendirilmesi

MOBBİNGİN İNSANLAR ÜZERİNDE ETKİSİ NASILDIR?

Mobbing, insanın mesleki bütünlük ve benlik duygusunu zedeler
Paranoyaya ve kafa karışıklığına neden olur
Maruz kalan kişi kendine güven duygusunu yitirir, toplumdan soyutlanabilir
Huzursuzluk, korku, utanç, öfke ve endişe duygularını yoğun bir şekilde yaşar.
Mobbing, ağlama, uyku bozuklukları, depresyon, yüksek tansiyon, panik atak, kalp krizine kadar giden sağlık sorunları ve travma sonrası stres bozukluğu yaratabilir.

MOBBİNGİN CEZASI VAR MIDIR?

Mobbing adli bir suçtur. Türk Ceza Kanunu'nun 105. maddesinde “Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunur. Bu fiiller; hiyerarşi, hizmet veya eğitim/öğretim ilişkisinden kaynaklanan nüfuzu kötüye kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde, yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu fiil nedeniyle mağdur; işi bırakmak, okuldan veya ailesinden ayrılmak zorunda kalmış ise verilecek ceza bir yıldan az olamaz” denir.

Yine aynı kanunun 109. maddesinde “Bir kimseyi hukuka aykırı olarak bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir. Kişi; fiili işlemek için veya işlediği sırada cebir, tehdit veya hile kullanırsa iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu suçun kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle kamu görevinin sağladığı nüfûz kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi halinde yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza bir kat artırılır” denmektedir.

Ayrıca yukarıda yazılı cezaların yanı sıra çalışanın maddi ve manevi tazminat davası hakları saklı kalmak kaydıyla hukuki hakkını araması yolları sabittir.

MOBBİNGE UĞRAYANLAR NE YAPMALIDIR?

Mobbing'e maruz kalanlar;

– Alo 170,

– Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,

– TBMM,

– Anayasa Mahkemesi,

– Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER),

– Kamu Görevlileri Etik Kurulu,

– Kamu Denetçiliği Kurumu,

– Türkiye İnsan Hakları Kurumu

– İl, İlçe İnsan Hakları Kurulları’na başvurabilirler.

Mobbing'e uğradığını düşünen çalışan kendisine uygulanan davranışlarla ilgili deliller toplamaya başlamalıdır. Bu noktada şahitler, maaş kesme varsa bordrolar, kamera kayıtları, e- mailler, kullanılan ilaç faturaları, verilen işlerle ilgili belge ve örnekler alınarak delil sunulabilir. Çünkü yargıya intikal eden davalarda delil etkin yargılama için önemlidir. Kamu ve özel sektör ayırt etmeksizin tüm çalışanlar şikayet ve bilgi almak için 7 gün 24 saat ALO 170 Hattına başvurabilirler. 

İşverenler, nasılsa açığa çıkmaz düşüncesiyle mobbingi neredeyse kendilerine hak görmekte ve bu durum sık sık kullanılan bir yöntem olduğu için, çalışanların haklarını sonuna kadar savunması ve geri adım atmaması gerekir. Çünkü atılan her geri adım, mobbing uygulayanı daha da güçlendirecektir.

MOBBİNG KELİMESİ NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?

Mobbing sözcüğü önceleri çocukların birbiriyle olan zorbalık ilişkilerini tanımlamakta kullanılmıştır. İşyerlerinde de 1950-1960’lı yıllarda yapılan araştırmalar, mobbingin sadece çocuklar arasında yaşanmadığını ortaya koymuştur.

Mobbing duygusal bir saldırıdır. Yaş, ırk, cinsiyet ayrımı gözetmeden, taciz, rahatsız etme ve kötü davranış yoluyla herhangi bir kişiye yönelen saldırganlıktır. Kişiyi iş yaşamından dışlamak amacıyla kasıtlı olarak yapılır. Kişinin saygısız ve zararlı bir davranışın hedefi olmasıyla başlar. İşveren ima ve alayla, karşısındakinin toplumsal itibarını düşürmeye yönelik saldırgan bir ortam yaratarak kişiyi işten ayrılmaya zorlar.

Bir araştırmaya göre mobbing, kâr amacı gütmeyen kuruluşlarda, okullarda ve sağlık sektöründe daha yaygındır. Yüksek işsizlik oranları ve dolayısıyla çalışanın değersiz görülmesi mobbingin artmasına neden olmaktadır. Sonuç olarak her işyerinde ve her türlü kuruluşta rastlanabilir. Organizasyon bozukluğunun daha fazla olduğu işyerlerinde, disiplin getirmek, verimliliği artırmak, refleksleri koşullandırma (askeri disiplin) öne sürülerek yapılmakta ve meşrulaştırılmaktadır.