Çin'in Vuhan kentinde başlayarak bir yıldan uzun süredir tüm dünyayı olumsuz etkisiyle sarsan, 3 buçuk milyon insanın ölümüne sebep olan ve herkesi esir eden yeni tip koronavirüs salgınıyla mücadele kapsamında, ülkemizde çalışmalar hızla devam ediyor. Özellikle, geçtiğimiz yıl salgın sebebiyle epeyce durgunluk yaşanan turizm sektörünün bu yılki akıbeti merak konusu olurken Sağlık Bakanlığı bu hafta Çin’den 10 milyondan fazla Sinovac, Haziranda da 30 milyon BioNTech aşısı geleceğini duyurdu.
Yaza rahat edecek miyiz? 7 soruda Türkiye'de aşılama ve salgın yazının etkileri!
Yeni tip koroanvirüs salgınıyla mücadele kapsamında, ülkemizde bir yandan aşılama çalışmaları hızla devam ederken bir yandan da mutant virüs ve aşı karşıtlığının etkileri, vatandaşları endişelendiriyor. Peki yaz mavsimi bu yıl da salgının gölgesinde mi geçecek? İşte 7 soruda ülkemizde son durum...
126
226
Temmuz-Ağustos’ta ise toplamda 50 milyon doz BioNTech aşısının gelmesi planlanıyor. Peki yazı nasıl geçireceğiz? Halk Sağlığı Uzmanları Derneği yöneticisi Prof. Dr. Sarp Üner, 7 soru ile, Hürriyet'ten Fulya Soybaş'a Türkiye'nin salgın sürecindeki yaz mevsimini değerlendirdi.
326
TOPLUMSAL BAĞIŞIKLIK NEYE DENİR?
Virüse karşı (hastalanarak/aşılanarak) bağışıklık kazanmış insanların sayısının artmasıyla, hastalığın bulaşmasının ve yayılmasının engellenmesine denir.
426
Yani ne kadar çok kişi hastalığa karşı bağışıklık kazanırsa virüsün dirençli birine denk gelme ihtimali de o kadar artar, böylelikle hastalığın bir kişiden diğerine geçme ihtimali de düşer.
526
TOPLUMSAL BAĞIŞIKLIK NE ZAMAN OLUŞUR?
Toplumsal bağışıklığı R0 formülünü kullanarak buluyoruz. R değeri, bir kişinin hastalığı ortalama kaç kişiye bulaştırdığını gösterir ve her hastalığın bulaştırıcılığı farklıdır.
626
Örneğin, grip için bu değer 1-2 kişiyken kızamık için 14- 15 kişi! Hastalığın kişiden kişiye bulaştırıcılığı ne kadar fazla ise toplumsal bağışıklık yüzdesi de o kadar yüksek olur. Hatırlayın, geçtiğimiz yıl, KOVID-19 ilk çıktığında, R değeri (kişiden kişiye bulaşma oranı) 2-3’tü.
726
Hadi yüksekten alalım, 1 kişi 3 kişiye bulaştırıyor diyelim; toplumsal bağışıklığın yüzde 67 olması lazımdı. Peki, bugün tablo aynı mı? Hayır, değil.
826
Mutasyonlara bağlı çeşitli varyantlar var ve bulaşıcılık oranları da artmış durumda. 1 kişi 4-5 kişiye virüs bulaştırıyor artık.
926
Yani demem şu ki en başta belirlenen yüzde 67 oranı bugün gerçekçi değil. Bu oran çoktan yüzde 80-85’lere çıkmış durumda.
1026
O nedenle ‘Oh, kurtulduk’ diyebilmek için bu yeni rakamı göz önüne almalı ya da toplumsal bağışıklık peşinde koşmayı bırakmalı ve sadece aşılamaya odaklanmalıyız.
1126
ŞU AN TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL BAĞIŞIKLIK ORANI NE?
Bağışık olmanın 2 yolu var. Ya aşı olacaksınız ya da hastalığa yakalanıp, yeneceksiniz. Sağlık Bakanlığı verilerine göre 18 Mayıs itibarıyla 4 milyon 971 bin 245 kişi (yüzde 6-7) hastalığa yakalanıp, iyileşti.
1226
2 doz aşısı yapılanlar 11 milyonu (yüzde 13-14), toplam yapılan aşı sayısı da 26 milyonu geçti.
1326
Bu da toplumsal bağışıklığın yüzde 20-25 arasında olduğunu gösterir ki biz varyantları da düşününce yüzde 80-85 olmalı dedik. O nedenle ‘Kesin bu tarihte kurtuluruz’ demek, beklenti oluşturmak yanlış olur. Yolumuz uzun...
1426
AŞILAR HERKESİ BAĞIŞIK HALE GETİRMİYOR MU?
Aşıladığımız her kişi maalesef bağışıklık kazanmıyor. Aşıların etkinlik ve etkililik oranları farklı. Etkililik, etkinlikten her zaman düşüktür.
1526
Ne demek istiyorum? Faz 3 çalışmaları sonrası, hani çıkıp, ‘Aşımız şu kadar oranda etkindir’ deniliyor ya işte o laboratuvar ortamında, en mükemmel koşullarda bulunan rakam. Gerçek hayatta öyle olmuyor.
1626
Mesela, Çin’den tedarik edilen Sinovac aşısının etkililiği Şili’de yüzde 67, Endonezya’da yüzde 96, Pfizer/BioNTech aşısının ise etkililik oranı İsrail’de yüzde 94 olarak belirlendi.
1726
Anlayacağınız aşıdan aşıya göre bağışıklık oranı değişebilmekte. Kısaca aşıladığımız her 10 kişiden 1-2’sinin bağışıklık kazanmadığını düşünebiliriz.
1826
90 MİLYON DOZ AŞI TOPLUMSAL BAĞIŞIKLIĞI YÜZDE 80-85 SEVİYELERİNE ÇEKMEK İÇİN ÇARE OLUR MU?
Olur, tabii. Ama öncelikle aşı gelecek, şu an sınırlı sayıda var, bu bir. İkincisi de aşılar gelir gelmez hızlanmak lazım. Hedefe varabilmek için, diyelim ki yaz sonu, çok çok hızlı aşılama yapmak şart!
1926
ŞU AN AŞILAMA HIZIMIZ NE?
4 ayı aşkın sürede toplumun yüzde 14’ünü aşılayabilmişiz. Aynı hızda gidersek, önümüzdeki 4 ayda da yüzde 14 diyelim, toplumun yüzde 28’i edecek.
2026
1 yılda da yüzde 42 olacak. Yani bu aşılama hızıyla toplumsal bağışıklık oranına ancak 2022 yaz aylarında ulaşmak mümkün.
2126
Ama o zamanda eski aşıladıklarımızın bağışıklığı düşecek, yeniden aşılama gerekecek. Bu böyle sarmal şeklinde devam edecek. O nedenle ne kadar hızlı hareket edersek o kadar iyi.
2226
Mesela Almanya ile nüfusumuz neredeyse aynı. Bizden 3 hafta önce aşılamaya başlamış ve bir doz aşıda bizim iki katımız kadar yapmış.
2326
Oysa biz yarışa hızlı başlamıştık hatta şubatta onları geçtik ama sonra yavaşladık. Şu an tek dozda 26 milyon civarındayız.
2426
Ortalaması günde 200 bin aşı eder ki son 2 haftadır 100 binlerdeyiz. Günlük en az 500 bin aşı seviyelerine çıkalım ki rahat nefes alalım.
2526
AŞILAMA NASIL HIZLANACAK?
Sağlık personeli içerisinde yüzde 10, 60 yaş üzerinde ise yüzde 20-25 kadar aşı olmayan var. Bu kişiler tespit edilmeli, neden aşı olmadıkları sorulmalı.
2626
Nedeni tespit edildikten sonra da aşının neden önemli olduğu konusunda hem bu gruba hem de aşı tereddütü yaşayanlara eğitim verilmeli. Çünkü maalesef ki bizde sağlık- eğitim okur yazarlığı çok düşük. Aşı şu an bizim elimizdeki tek ve en etkin silah.