Kaşıkçı cinayetinde Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'ın parmağının olup olmadığı konusunda Beyaz Saray'ın resmi pozisyonunu görmek isteyen ABD Senatosu ile Trump yönetimi arasındaki çatlak büyüyor.
Senato'nun Trump yönetimine Kaşıkçı cinayetine ilişkin "Magnitsky Yasası" kapsamında tanıdığı 120 günlük süre dün yerel saatle 00.00'da doldu ancak Beyaz Saray'dan herhangi bir yanıt gelmedi.
ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi tarafından 10 Ekim 2018'de Trump'a gönderilen mektupta, Kaşıkçı cinayetinden doğrudan Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın sorumlu olup olmadığının "Magnitsky Yasası" kapsamında 120 gün içinde açık bir şekilde ortaya konması talep ediliyordu.
Trump'ın takdir hakkı
Adının açıklanmasını istemeyen üst düzey bir Beyaz Saray yetkilisi, AA muhabirine Başkan Trump'ın "Komite taleplerine yanıt vermeme konusundaki takdir hakkını kullanmayı sürdüreceğini" açıklamıştı.
Yetkili, ABD Dışişleri Bakanlığının düzenli olarak Kongreyi Kaşıkçı cinayeti konusunda bilgilendirdiğini kaydetmiş ve "ABD, bu hain eylem karşısında ilk ciddi yaptırım kararı alan ülkeydi. Önceki yönetimlerin pozisyonlarıyla uyumlu ve anayasal güçler ayrılığı ilkesine uygun olarak Başkan, Kongre komitelerinin taleplerine yanıt vermeme konusundaki takdir hakkını kullanmayı sürdürecektir." ifadelerini kullanmıştı.
"Trump'ın takdir yetkisi yok"
Trump yönetiminin bu konuda herhangi bir yanıt vermemesi tartışmalara yol açtı. Trump'ın, Senato'nun talebine herhangi bir yanıt vermemekle takdir yetkisi bulunmayan bir yasayı ihlal ettiği yorumları yapılıyor.
AA muhabirine açıklama yapan ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Kıdemli Üyesi Bob Menendez'in Sözcüsü Juan Pachon, "Yasa açık ve net. Başkan'ın burada hiçbir takdir yetkisi yok. Kendisi ya yasaya uygun davranacak ya da yasayı ihlal edecek." değerlendirmesini yapmıştı.
Beyaz Saray'ın Senatoya herhangi bir yanıt vermemesi durumunda bazı senatörlerin yeni bir yasa tasarısıyla ABD'nin Suudi Arabistan'la ilişkileri, Yemen'deki savaş ve Kaşıkçı cinayeti konularını yasal düzlemde daha güçlü şekilde gündeme getirmeye hazırlandıkları ifade ediliyor.
Kaşıkçı cinayeti
Evlilik işlemleri için 2 Ekim 2018'de girdiği Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğuna giden Suudi gazeteci Kaşıkçı'dan bir daha haber alınamamıştı. Cinayetin üzerinden geçen sürede Kaşıkçı'nın ne zaman, nerede ve nasıl öldürüldüğüyle ilgili bilgiler ortaya çıktı ancak cesedinin nerede olduğu konusu hala netlik kazanmadı.
Cinayette Suudi Arabistan izleri
Amerikan Washington Post gazetesi, ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatının (CIA), Kaşıkçı cinayetinin emrini Suudi Arabistan Veliaht Prensi Bin Selman'ın verdiği sonucuna ulaştığını yazmıştı.
Birleşmiş Milletler Yargısız ve Keyfi İnfazlar Özel Raportörü Agnes Callamard, Kaşıkçı cinayetine yönelik uluslararası soruşturma kapsamında 28 Ocak-3 Şubat'ta Türkiye'ye gerçekleştirdiği ziyarete ilişkin yaptığı açıklamada "Türkiye'deki görevim sırasında toplanan deliller, Kaşıkçı'nın, Suudi Arabistan devleti yetkilileri tarafından acımasızca ve önceden tasarlanmış cinayete kurban gittiğini gösteriyor." ifadesini kullanmıştı.
MAGNİTSKY YASASI NEDİR? BUGÜNE KADAR NASIL UYGULANDI?
Küresel Magnitsky İnsan Hakları Sorumluluk Yasası, ABD Başkanına dünyanın herhangi bir yerinde ciddi insan hakları ihlalleri ya da yolsuzluk suçu işleyen kişi ve kurumlara karşı soruşturma açıp bunun sonucunda yaptırım uygulama hakkı tanıyor.
KİMLER YAPTIRIM TALEBİNDE BULUNABİLİYOR?
Magnitsky yasası kapsamında ABD’nin demokrasi, insan hakları ve çalışmadan sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı, bakanlıktaki diğer yetkiler ile görüşerek yaptırım uygulanması tavsiye edilen kişilerin listesini Dışişleri Bakanına sunabiliyor.
Ayrıca Senatodaki Bankacılık, Konut ve Şehir İşleri Komitesi ve Dışilişkiler Komitesi ile Temsilciler Meclisindeki Finansal Hizmet Komitesi ve Dışilişkiler Komiteleri de yaptırım talebinde bulunabiliyor.
ABD Başkanı, önerilen isimlere yaptırım uygulanıp uygulanmayacağına karar verirken, diğer ülkelerin ya da insan hakları ihlallerini inceleyen sivil toplum kuruluşlarının elde ettiği güvenilir bilgileri de inceleyebiliyor. Genellikle, yaptırım kararı Dışişleri ve Hazine bakanlıklarıyla birlikte veriliyor.
Yasa gereği ABD Başkanı Senato ve Temsilciler Meclisindeki söz konusu komitelerden kendisine gelen talebe 120 gün içinde cevap vermek zorunda.
BUGÜNE KADARKİ UYGULAMALAR
ABD yönetimi şu ana kadar Rusya’da 49 kişiye bu yasa kapsamında yaptırım uyguladı.
Ayrıca Aralık 2017’de ABD Hazine Bakanlığı insan hakları ihlali ve yolsuzluk faaliyetlerine karıştıkları gerekçesiyle dünya genelinde 50'yi aşkın kişi ve kuruluş hakkında yaptırım kararı aldı. Myanmar, Gambia, Sudan, Kongo, Pakistan, Özbekistan, Rusya ve Çin’in bulunduğu ülkelerden yaptırım listesine eklenenler arasında Myanmar ordusunun Batı Güçleri'nin eski generali Maung Maung Soe da yer aldı.
ABD Kongre üyesi çok sayıda Cumhuriyetçi ve Demokrat isim, ağustos ayında Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki "Müslüman azınlığa kötü muamelesi" gerekçesiyle Çin'e yaptırım getirilmesini talep eden mektup kaleme aldı.
KAŞIKÇI İLE MAGNITSKY YASASI YENİDEN GÜNDEMDE
ABD'de Magnitsky yasası, ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi ve Temsilciler Meclisinden ABD Başkanı Donald Trump'a gönderilen mektuplarda Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı öldürülmesinin bu yasa çerçevesinde soruşturulması ve Suudi Arabistan'ın suçlu bulunması durumunda kapsamlı yaptırımlar uygulanması talebiyle bir kez daha gündeme geldi
