Bir zamanlar dünyada infiale neden olan deli dana hastalığı, İngiltere'de yıllar sonr ortaya çıkmasıyla yeniden merak konusu haline geldi. İstanbul'da da Melahat Ulu adlı bir kadında görülen ve bir aylık tedavi sürecinin ardından 63 yaşındaki hastayı hayattan koparan deli dana hastalığı hakkında vatandaşlar da araştırmaya koyuldu. Peki Deli dana hastalığı nedir? Nasıl bulaşır? | Deli dana virüsü, tedavisi 2021 İşte tüm detaylar...
DELİ DANA HASTALIĞI NEDİR?
Deli dana hastalığı sığırlarda rastlanılan ve beynin süngerleşmesine bağlı olarak ölümle sonuçlanan bir hastalıktır. Hastalık bir bakteri ya da virüsle değil bir protein parçasıyla meydana gelmektedir. Hastalığın uzun yıllar süren bir kuluçka dönemi mevcuttur ve ardından semptomlar gözükmeye başlamasıyla hızlı fonksiyon kayıpları yaşanır ve ölüm kaçınılmazdır.
SİNİR SİSTEMİ HASTALIĞI
Bilim insanlarının yaptığı araştırmalar neticesinde hayvanlarda ortaya çıkan deli dana hastalığının insanlar üzerinde de bir versiyonu olduğu ortaya çıktı. Deli dana (Creutzfeldt-Jakob hastalığı), prion adı verilen bir protein türünün yol açtığı, tedavi edilemeyen bir dejeneratif sinir sistemi hastalığıdır. Hastalık ilerleyicidir ve bütün beyin dokusunu kaplayarak panensefalopati haline bürünür.
KULUÇKA SÜRESİ 40 YILA KADAR ÇIKABİLİYOR
Kuluçka süresi 40 yılı bulabilirken, belirtilerin görülmeye başlamasıyla ani ve hızlı çöküş dönemi yaşanmaktadır. Yaklaşık olarak bir yıl içerisinde %100 ölümle sonuçlanmaktadır. Bireyler arasında bulaşıcılığına dair bir kanıt bulunmamakla beraber, kornea nakili, elektrot implantları, beyin (sert) zarı nakli, büyüme hormonu kullanımına bağlı bireyler arası iletim durumlarının mümkün olabileceğine yönelik yargılar mevcut.
AVRUPA ÜLKELERİNDE ÖLÜMLERE YOL AÇTI
Deli dana hastalığı, hayvanlarda ortaya çıkan ve hayvanlardan insanlara bulaşan bir beyin iltihabı hastalığıdır. İngiltere’de başlamış olduğu düşünülen bu hastalık, Türkiye’de görülmese de bazı Avrupa ülkelerinde insanların ölümüne yol açmış ciddi bir hastalıktır. Bilinen bir tedavisi bulunmayan deli dana hastalığının semptomları, 6-8 yıl sürebilen inkübasyon dönemi sonrasında görülür.
DELİ DANA HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Deli dana hastalığı hayvanlardan insanlara, hayvanların sakatatlarının -özellikle beyin, sinir ve göz- yenilmesi ile bulaşmaktadır. Ülkemizde deli dana hastalığı görülen bir sığır henüz rastlanmamıştır.
İngiltere kaynaklı olduğu düşünülen deli dana hastalığı, İngiltere’den Fransa, Almanya ve Amerika gibi birçok ülkeye yayılmıştır. Her yıl Amerika’da yaklaşık 300 insanda bu hastalık görülmektedir.
Deli dana hastalığı insanlara bulaştıktan yaklaşık 10-20 yıl sonra bulgu vermektedir. Geç bulgu vermesi hastalığın teşhisinin koyulmasını geciktirmekte bu da yayılımını artırmaktadır.
Deli dana hastalığının semptomları, hastalığın bulaşmasından sonra ortalama 10-20 yıl içerisinde ortaya çıkabildiğinden bazı belirtilerin bir anda ortaya çıkmasıyla hastanın durumu kötüleşebilir. Hastalık beyin yapısını etkilediği için, beyin işlevlerinde görülen bozukluğun sebep olduğu belirtiler ise şu şekildedir:
- Kişilik değişimleri
- Kaygı ve depresyon
- Uyku problemleri, uyuyamama
- Hafıza kaybı ve bunama
- Denge problemleri
- Ani kas seğirmeleri ve uyuşma
- Nöbetler
- Konuşma ve yutma problemleri
- Yürüyüş bozuklukları
- Bulanık görme ya da görme problemleri
DELİ DANA HASTALIĞI NASIL BULAŞIR?
HAYVANLARDAN BULAŞABİLİR
Deli dana hastalığının bulaşma yollarından biri hayvan türünün kendi türünden olan hayvanları yemesidir. Örneğin sığırların yemlerine sığır eti ve sakatatı konulması ile sığırlarda oluşur. Bu sığırların insanlarca tüketilmesi insanlara deli dana hastalığının bulaşmasına sebep olur.
İNSANLARDAN BULAŞABİLİR
Deli dana hastalığının insandan insana bulaşabildiği düşünülmektedir. Bu bulaş şekli hasta insanların, sağlam insanlara kan vermesi ya da organ bağışında bulunmasıdır.
BOZUK PROTEİNLER HASTALIĞA SEBEP OLABİLİR
İnsanların %15’inde görülen genlerindeki hatalar bozuk proteinlerin oluşmasına sebep olmaktadır. Ancak bu bozuk proteinler çok düşük olasılıkla hastalığa sebep olmaktadır.
DELİ DANA VİRÜSÜ 2021
Deli dana hastalığı bir bakteri ya da virüsle değil bir protein parçasıyla meydana gelmektedir. Yani hastalığın görülmesinde veya bulaşmasında etkili olan şey virüs değildir.
DELİ DANA HASTALIĞI TEDAVİSİ
Deli dana hastalığının tanısı tomografi ya da manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi yöntemler ile kesin olarak konulamaz. Bu yüzden de beyin biyopsisi ya da kanda prion proteinlerine karşı antikor olup olmadığını araştırmak için kan tahlili istenir.
ANİ ÖLÜMLE SONUÇLANIR
Beyin fonksiyonlarının hızlı bir şekilde bozulmasına sebep olan ve semptomların görülmesini takiben 3-12 ay içerisinde ani ölüm ile sonuçlanan deli dana hastalığının, günümüzde kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak hastaların kas kasılmalarının ve ağrılarının azaltılması; hastanın rahatlatılması için destekleyici tedavi yöntemleri uygulanır.
DEMANS YA DA ALZEIMER İLE KARIŞTIRILABİLİR
Deli dana hastalığı ülkemizde görülmemiştir. Bu nedenle doktorunuz unutma ve hatırlayamama probleminiz için demans (unutkanlık) veya Alzheimer hastalığını düşünecektir. Bunun için unutma problemlerinizin ne zaman başladığını, neleri unuttuğunuzu ve unutma probleminizin şiddetini belirleyici sorular soracaktır. Problemleriniz için uygun bir sebep bulunmadığında, belirli ülkelerde bulunma durumunuzu da düşünerek deli dana hastalığından şüphelenecektir.
Felç, konuşma bozukluğu ya da yürüme probleminiz için doktorunuz sinirsel bir neden düşünecektir. Bunun için beyin manyetik görüntüleme (MRI) isteyecektir. MRI sonucunuzun deli dana hastalığından kaynaklandığını düşündürmesi haliyle deli danadan şüphelenecektir.
PSİKİYATRİ UZMANINA DANIŞILMALIDIR
Kaygı, kişilik değişimi, depresyon bulgularına sahipseniz bir psikiyatri uzmanına görünmeniz gerekmektedir. Psikiyatri uzmanı depresyonun şiddetini, başlama zamanını ve düzenini sorgulayarak depresyonun tipini belirlemeye çalışacaktır. Depresyon için herhangi bir sebep bulamadığı takdirde prion protein bozukluğu hastalıklarını (deli dana hastalığı da olabilir) düşünüp bir nörolog uzmanına yönlendirecektir.
GÖZ DOKTORUNA BAŞVURULABİLİR
Bulanık görme ya da görme problemleriniz varsa göz doktoruna başvurunuz. Göz doktorunuz görme problemleriniz için testlerini yaptıktan sonra hiçbir neden bulamaz ise prion hastalıklarını düşünecektir. MR görüntüleme istedikten sonra sizi nöroloji uzmanına yönlendirecektir.
OMURİLİK SIVISI SONUÇ VERMİYOR
Deli dana hastalığının kesin tanısını koymak için beyinden örnek doku almak gerekir. Bu işlem çok riskli ve ölümcül olduğu için canlılarda yapılmamaktadır. Bunun yerine omurlarınızdan bir musluk ile beyin omurilik sıvısı alınarak tanı konulmaya çalışılır. Bu yöntem de henüz kesin sonuç verememektedir.
TEDAVİSİ BULUNMAMAKTADIR
Deli dana hastalığının henüz aktif kullanılan bir tedavisi bulunmamaktadır. Hastalığın yeni olması bozulmuş proteinlerin yok edilmesinin güç olması tedavinin bulunmasını epey güçleştirmektedir.
- Hastalığın kesin teşhisinin ölümden sonra konulması sebebi ile çoğu hasta teşhis konulmadan kaybedilmektedir.
- Bunların yanında bulguları olan hastalar bulgularına göre tedavi edilmektedir.
- Psikiyatrik bulguları olan hastalar yatıştırıcılar, antipsikotikler, depresyon ilaçları, ağrı kesiciler kullanılmaktadır.
- Bunların yanında idrar yapamama problemi olduğunda idrar sondası kullanılarak idrarın boşaltılması sağlanmaktadır.
- Sinirsel problemleri için ağrı kesiciler kullanılmaktadır. Bunların dışında ek bulgular varsa hastalığı tedavi edici değil, bulguyu ortadan kaldırmaya yönelik ilaçlar kullanılmaktadır.
TEDAVİ EDİLMEZSE...
- Şiddetli ağrılar
- İntihara varabilecek depresyon
- Evden hatta odadan çıkmayacak şekilde kaygı bozukluğu
- İdrarını yapamama
- Yürüyememe
- Konuşamama
- Uyuyamamaktan ötürü akıl kayıpları ve ölümlere varan bulgular oluşabilir.
