İşçinin belirli sebeplerden dolayı işten ayrılmasından kaynaklanan kıdem tazminatı hakkının nasıl alındığı ve şartları merak ediliyor. İşverenin ödemek zorunda olduğu tazminat şekli olan kıdem tazminatı için işçinin 1 yılını aynı işyerinde doldurmuş olması gerekiyor.Peki Kıdem tazminatı nasıl alınır? Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? Kıdem tazminatı alma şartları nelerdir? Kıdem tazminatı almak için neler yapmak gerekir? Hangi koşullarda kıdem tazminatı alınabilir? Kimler kıdem tazminatı alabilir? İşte kıdem tazminatına dair merak edilenler...
KIDEM TAZMİNATI NEDİR? NASIL ALINIR?
İş kanununa göre kıdem tazminatı; işçinin çeşitli sebeplerden dolayı işinden ayrılırken işveren tarafından 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14. Maddesi gereğince ödemek zorunda olduğu bir tazminat şeklidir. Kıdem tazminatını hakketmenin birinci kuralı 1 (bir) yılı doldurmuş olmaktır.
KIDEM TAZMİNATI NASIL ALINIR? KIDEM TAZMİNATI ALMA KOŞULLARI
İşveren tarafından 4857 Sayılı İş Kanunun 17 inci Maddesi gereğinde çalışanın sözleşmesinin feshedilmesi halinde Kıdem Tazminatı ödenir. Buna bildirimli fesih denir ve İhbar Tazminatı ödemesi yapılabilir ya da İhbar süresi kadar çalıştıktan sonra fesih uygulanabilir. Bu usul ile fesih yapılabilmesi için İşverenin feshi geçerli bir nedene dayandırması ve yazılı olarak çalışana tebliğ etmesi gerekir. İşverenin geçerli nedenin olması halinde İhbar Tazminatı ödemek yahut İhbar süresini çalıştırmak İşverenin inisiyatifindedir.
Çalışanın askerlik görevini yerine getirmek için istifa etmesi halinde Kıdem Tazminatı ödenir. Bunun için çalışanın askerlik belgesini ( sülüs) işverene tebliğ etmesi gerekir. Muhtemel Teslim tarihli belgeler uygun değildir. İhbar Tazminatı ödenmez.
Kadın çalışanın evlilik sebebi ile istifa etmesi halinde Kıdem Tazminatı ödenir. Bu sebep ile istifalarda çalışanın evlilik cüzdanı fotokopisini istifanın ekinde tebliğ etmesi gerekir. Ancak dikkat edilmesi gereken en önemli husus, çalışanın evlilik tarihinden itibaren bir yıl içerisinde bu hakkı kullanabileceğidir. İhbar Tazminatı ödenmez.
- Çalışanın emeklilik sebebi ile istifa etmesi halinde Kıdem Tazminatı ödenir. Üç durum vardır:
- Emeklilik ( Yaşlılık) aylığı bağlanması
- Malulen Emeklilik
- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması (15 yıl -3600 gün)
Bu koşulardan herhangi birinin sağlanması halinde SGK’ dan alınacak belge istifa ekinde işverene tebliğ edilmelidir. İhbar Tazminatı ödenmez.
İşverenin haklı sebepler ile çalışanın iş akdini feshetmesi halinde de Kıdem Tazminatı ödenen durumlar vardır.
4857 Sayılı İş Kanunun 25 inci Maddesinin I, III ve IV açıklanan koşulların oluşması halinde işveren çalışanın iş akdini feshederse Kıdem Tazminatı öder. İhbar Tazminatı ödenmez.
Sağlık sebepleri: I) a- İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
II) b- İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
(a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.
III- Zorlayıcı sebepler: İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması. İşçi feshin yukarıdaki bentlerde öngörülen sebeplere uygun olmadığı iddiası ile 18, 20 ve 21 inci madde hükümleri çerçevesinde yargı yoluna başvurabilir.
4857 Sayılı İş Kanunun 24 inci Maddesi bentlerinde açıklanan koşulların oluşması halinde çalışan iş akdini feshederse işveren Kıdem Tazminatı öder. İhbar Tazminatı ödenmez.
I. Sağlık sebepleri:
a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa,
b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
II. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa.
d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
III. Zorlayıcı sebepler:
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.
Yine belirtmeden geçemeyeceğim, yukarıda bahsi geçen tüm durumların resmi, yasal ve / veya şahitli tutanaklar ile ispat edilmesi gerekmektedir.
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIYOR?
Çalışana; her bir yıl için, 30 günlük (aylık brüt ücret) tazminat ödeniyor. Toplam tazminat tutarı da, çalışanın son aldığı aylık brüt ücretin, o işyerinde çalıştığı yıl süresi ile çarpılması ile bulunuyor. Örneğin, çalıştığınız işyerinde son aldığınız brüt ücret 3 bin 500 liraysa, ve işyerinde 5 yıldır çalışıyorsanız ve işten çıkartıldıysanız; kıdeminiz 17 bin 500 bin lira tutuyor. Ücretin içinde yer alan; yol yardımı, yemek, ikramiye, prim gibi tüm ödemeler de tazminat hesabına katılıyor.
Kıdem tazminatından vergi olarak sadece “damga vergisi” kesilir. Ayrıca kıdem tazminatı hesaplaması aylık brüt tutar üzerinden hesaplanır ve aylık brüt tutarının tavan sınırı vardır. 2018 yılı için kıdem tazminatı tavanı 5.001,76 TL'dir. Yani kıdem tazminatı hesaplamasında 2018 yılı için en fazla 5.001,76 TL üzerinden hesaplama yapılabilir.
