Özellikle hayvansal gıdalarda fazlaca bulunan ve birçok kişinin muzdarip olduğu yüksek kolestorol rahatsızlığı, bu kolestorolün damarlarda birikmesine ve bu damarların sertleşmesine zaman zaman da safra kesesinde taşlara neden olabiliyor. Peki kolesterol nedir? Türleri nelerdir? Nasıl oluşur? Kolesterol nasıl yükselir/düşer? Nasıl ölçülür? İşte cevaplar...
KOLESTEROL NEDİR?
Vücudun her hücresinde bulunduğu bilinen kolesterol, özellikle hayvansal gıdalarda yüksek miktardadır fakat vücutta bulunan kolesterolün kaynağı bu hayvansal gıdalardan ziyade vücut tarafından sentezlenir. Sentezlenen kolesterol, hücre zarlarının daha çok olduğu organ ve dokularda yani karaciğer, omurilik ve beyinde, ayrıca ateromlarda yüksek miktarda bulunur. Kanda normalden fazla bulunması halinde damarlarda birikerek bu damarların tıkanmasına sebebiyet veren kolesterol, bazı kişilerde safra kesesinde taş görülmesine de neden olabilir.
KOLESTEROL TÜRLERİ NELERDİR?
Vücutta tek tür kolesterol olmasına karşın, bu kolesterolün farklı yollarla ve farklı moleküllerle taşınması sonucu kolesterol molekülleri birbirinden farklı görevler üstlenirler. Bu ayrıma göre vücutta ayrı görevleri olan iki kolesterol türü vardır: LDL ve HDL
HDL: Damarlardaki fazla kolesterolü karaciğere taşır.
LDL: Kolesterolü tüm organların yapısında kullanılmak üzere taşır.
HDL çeşidinin zararsız olduğu bilinirken LDL'nin yüksek olmasının vücuda zararlı olduğu bilinir.
KOLESTEROL NASIL OLUŞUR?
Vücudun sağlıklı hücreler oluşturabilmesi için kolesterole ihtiyacı vardır. Fakat tıpkı diğer her şey gibi kolesterolün de fazla miktarda olması vücudumuza zararlıdır. Yüksek kolesterolün tedavisi vardır ve genellikle önlenebilir. Lipid (yağ) miktarının fazla olduğu bir kan, genellikle "hiperlipidemi" olarak adlandırılır. Kandaki kolesterol miktarlarının aşırı miktarı olarak tanımlanır.
KOLESTEROL NASIL YÜKSELİR/DÜŞER?
Yüksek kolesterolün birçok nedeni olabilir. En büyük unsurlar:
- Yaş
- Cinsiyet
- Sigara
- Alkol
- Yüksek oranda lipoprotein varlığı (kandaki yağ türü)
- Genetik faktörler
- Yüksek tansiyon
- Düzensiz ve sağlıksız beslenme
- Hareketsiz yaşam ve obezite
- Doymuş yağ ve trans yağ içeriği yüksek gıdalar
Kolesterolün düşürülmesi için farklı yollar söz konusudur fakat bu yolların hepsinin birlikte denenmesi en uygun ve çabuk sonucu veren yöntemdir.
- İLAÇ TEDAVİSİ: Diyet, egzersiz ve kilo kaybının fayda etmediği durumlarda kolesterol düzeylerinin kontrolü için lipit düşürücü ilaç tedavisine başvurulur. Statin grubundan ilaçlar, safra asidi ayırıcıları, nikotinik asit, fibratlar ve kolesterolün bağırsaklardan emilmesini engelleyen ilaçlar kolesterol kontrolünde kullanılır. Statin grubu ilaçlar özellikle çok etkilidir. Diğer ilaçlar da bazen statinlerle beraber, bazen tek başlarına etkili olur.
- SAĞLIKLI BESLENME VE PERHİZ: Kolesterolün neredeyse yüzde 15'i sıkı bir diyet ile azaltılabilir. Daha az doymuş yağ, rafine edilmiş şeker tüketimi önemlidir. Diyetinize daha fazla meyve, sebze, yağsız protein ve tahıl eklemeniz kolesterolün düşürülmesine yardımcı olabilir. Yüksek kilolu kişilerin kilolarını azaltmaları, özellikle düşük HDL, yüksek trigliserit veya büyük bel çevresi (erkeklerde 100 cm, bayanlarda 85 cm) gibi yüksek risk faktörleri bulunduruyorlarsa önemlidir. Kolesterolü dengelediği bilinen yiyecekleri şöyle sıralayabiliriz: Yulaf kepeği, Ceviz, fındık, badem (Omega-3), Elma (kuvarsetin ve pektin) Sarmısak (allicin), soğan (kuvarsetin), Soya (soya sterol ve stanolleri, genistein), Balıklar (Omega-3), Keten tohumu (Omega-3 ve PSSA), Ahududu (pterostilben), Greyfurt (pektin), Havuç (beta-karoten), Kurufasulye ve diğer bakliyat (quargum), Zeytinyağı (tekli doymamış yağ asitleri), Yeşil ve siyah çay (kateşinler), Üzüm (resveratrol), Domates-karpuz (likopen)
- EGZERSİZ: Her gün en az 30 dakika egzersiz yapın. Düzenli fiziksel faaliyet (her gün, veya çoğu gün, 30 dakika) HDL'yi yükseltir, LDL'yi azaltır. Egzersiz özellikle yukarıda belirtilen yüksek risk faktörlerini taşıyanlar için önemlidir.
KOLESTEROL NASIL ÖLÇÜLÜR?
Kolesterol ölçümleri kan tahlili ile yapılmaktadır.. Kolesterol ölçümü yapılacak kişinin en az 12 saat bir şey yememiş olması gereklidir. Eğer açlık durumuna uyulmamışsa kolesterol seviyesi sağlıklı olarak ölçülemez. Çünkü kötü kolesterol(LDL) alınan gıdalardan oynama yapabilmektedir.
