Orkoz nedir sorusu birçok kişinin en çok merak ettiği konu olmaya başladı. İstanbul Boğazı'nda görülen bir ters akıntı türü olan orkoz diğer bir adıyla orkosu sizler için araştırdık. Peki orkoz nedir? Orkozun etkileri nelerdir? Orkoz nasıl oluşur? İşte orkoz hakkında merak edilen her şey...

ORKOZ NEDİR, NASIL OLUŞUR?

Orkoz ya da orkos, İstanbul Boğazı'nda görülen, güçlü bir ters akıntı türüdür. Orkozlar, başta lodos olmak üzere güneyden kuvvetli rüzgârların Marmara Denizi'nin sularını kuzeye yığmasından ötürü oluşur. Bu zamanlarda Boğaz'ın Marmara girişinde sular yarım metreye kadar yükselir. Bu olağandışı yükselme Boğaz'ın akıntı rejimini de değiştirir ve yüzeyde orkoz adı verilen ters akıntılar oluşur. Bu akıntının hızı zaman zaman 6-7 knota kadar çıkar ve Karadeniz'den Marmara'ya olan yüzey akıntısının hızına erişir. Orkozlar, yıl içinde birkaç kez görülür ve şehir hatları vapurlarının seferlerini iptal ettirecek kadar kuvvetli olabilirler.

ORKOZUN ETKİLERİ NELERDİR?

İstanbul Boğazı'nda oluşan üst akıntılar orkoz ve kuvvetli rüzgârların neden olduğu ters akıntılar dışında genelde kuzeyden güneye doğrudur. Boğaz'ın keskin dönüşler gerektiren kıvrımlı yapısı da bu akıntılara eklenince gemiler için İstanbul Boğazı en zorlu rotalardan biri hâline gelir. Manevra yaparken Boğaz'ın karşı trafik şeridine savrulmak, arkadan gemiyi iten güçlü akıntı nedeniyle hızını alamayıp karaya oturmak Boğaz'daki en yaygın kazalardandır. İstanbul Boğazı'nda kazaya uğrayan gemilerin çoğunlukla Karadeniz yönünden gelenler olmasının nedeni işte bu akıntılardır. Akıntılara karşı zamanında ve yerinde müdahalede bulunulmaması durumunda yer yer kıyıda bile derinliği 10 metre olabilen İstanbul Boğazı'nda gemilerin evlerin içlerine kadar girerek karaya oturması olayları yaşanmaktadır.

İstanbul Boğazı'nda kışın orkoz görüldüğü dönemlerde Boğaz sularında yaşayan canlılar da etkilenir. Akıntı ve ani sıcaklık değişiminden dolayı özellikle yüzeye yakın yaşayan balık türleri dengelerini yitirerek su yüzüne vururlar. Bu dönemde ayrıca Boğaz suyunun rengi de değişir. Köpüklenmeden dolayı yeşilimtırak renkteki su ağarır.

BALIKLAR SU YÜZÜNE VURURLAR

İstanbul Boğazı'nda kışın orkoz görüldüğü dönemlerde Boğaz sularında yaşayan canlılar da etkilenir. Akıntı ve ani sıcaklık değişiminden dolayı özellikle yüzeye yakın yaşayan balık türleri dengelerini yitirerek su yüzüne vururlar. Bu dönemde ayrıca Boğaz suyunun rengi de değişir. Köpüklenmeden dolayı yeşilimtırak renkteki su ağarır.

İSTANBUL BOĞAZI VE AKINTILAR

1982 tarihli İstanbul Liman Tüzüğü‘ne göre -1 Mayıs 1982 tarihinde yürürlüğe girmiş olan eski tüzük Bakanlar Kurulu’nun 24 Temmuz 1996 tarih ve 96/8442 nolu kararı ile feshedilmiş ve mevcut tüzük yürürlüğe alınmıştır- İstanbul Boğazı’nın kuzey sınırı Anadolu Feneri’ni Rumeli Feneri’yle birleştiren hatta başlayıp, güney sınırı Ahırkapı Feneri’ni Kadıköy İnciburnu Feneri’yle birleştiren hatta biter. Ve Boğaz’ın bu Kuzey’deki başlangıç noktası Güney’deki bitiş noktasından 40 santim yüksek konumdadır.

İstanbul Limanı ise Kuzeyde İstanbul Boğazı ağzında Anadolu ve Türkeli Fenerleri arasını birleştiren çizgi ile Güneyde Kefaldalyan Burnundan (Enlemi: 40¼-53`.30 Kuzey, Boylamı: 028¼ 43`.37 Doğu) 3.8 mil Güney kerterizindeki (Enlemi: 40¼54`.50 Kuzey, Boylamı 028¼ 43`.37 Doğu) mevkii ile Enlemi: 40¼ 52`.30 Kuzey, Boylamı: 029¼ 13`.80 Doğu ve Enlemi: 40¼48`.40 Kuzey, Boylamı: 029¼ 09`.00 Doğu mevkiini birleştiren çizgiler arasında kalan deniz alanıdır.